Manguel, director da Biblioteca Nacional

                                                                                                  Biblioteca da UVI  

Dicía Manguel, cando se fixo cargo da Biblioteca Nacional Mariano Moreno,  “Apenas estou indagando de que se trata. Teño a intuición de que unha biblioteca representa a identidade dos seus lectores. Polo tanto, unha biblioteca nacional ten que ser de todos os arxentinos e actualmente parece máis unha biblioteca porteña. Parte da miña misión será ver como achegarme aos lectores máis alonxados”. E continúa "Unha sociedada que se di letrada necesita formar lectores, persoas que poidan descifrar o código que esa sociedad ten para comunicarse e para rescatar a súa experiencia, coñocer a memoria do pasado”.

Falaba tamén da necesidade de enfrontar o consumo e o "facilismo" co razoamento produto da lectura, esa actitude subversiva; e tamén declara que para poder acceder ás bibliotecas hai que coñecer os seus ritos, algo que semella obvio pero non o é.

Creo que daquí se poden extraer varias leccións, porque se a biblioteca é de todos e todas, haberá que ver quen non está representado nela, haberá que atraer a toda a xente para que coñezan a memoria do pasado e a información do presente, para que acceden a un ocio cultural e poidan comunicarse e compartir con outros e outras, e, sobre todo, haberá que darlles entrada, facela inclusiva, de maneira que ninguén quede fóra.

A biblioteca, un lugar común.

Lembranza de librarías e libros: a primeira vez

Así o conta M. Rivas nunha entrevista á que temos acceso no seguinte enlace:

"O primeiro que vexo na mente é a intención de entrar nunha librería e mercar un agasallo para miña nai. Sempre, no día do Carme, que era o seu santo, nos daba cartos para que mercáramos algo, aínda que sempre era algo relacionado coas necesidades da casa. Unha vez, coa miña irmá maior María, á cabeza, fomos á librería La Poesía e mercamos o libro que nos parecía máis grande. Era Cinco mil anos de historia. Aínda o conservo e o miro de cando en cando. Parecíanos que alí estaba a historia da humanidade. Recordo que voltamos á casa nunha especie de procesión, pasándonos o libro os uns aos outros. É unha lembranza moi relacionada coa idea de agasallo, que penso que a cultura debería recuperar, como un agasallo de intercambio de humanidade. Estouche a falar da miña infancia, cando tiña menos de cinco anos e vivía no Monte Alto. Outro recordo que teño é que na miña casa non había libros, pero si algún detalle que nos facía un pouco diferentes. Meu pai fixérase subscritor dun xornal. Facía que o carteiro pasase pola nosa casa, cando estabamos no Castro de Elviña. Recordo esa parte de disputa familiar por agardar a que remataran de ler o xornal e ser o seguinte en collelo. Desde rapaces habituámonos a ler o xornal que, como dixo Bertolt Brecht unha vez, é o libro do obreiro."

E remata, a respecto dos libros:" É significativo para min que, nunha das últimas manifestacións de protesta que houbo en Tailandia contra a ditadura militar, os estudantes ensinaban en alto á policía exemplares do 1984 de Orwell. Foi moi revelador. Un mundo sen libros nin librerías sería un pesadelo. As librerías son para min un refuxio de náufragos, mais un espazo de esperanza. O día en que as cidades non teñan librerías, que espero que non pase aínda que xa hai moitos lugares que carecen delas, sería terrible".

Os avós e as avoas como mediadores de lectura

Por non dicilo coas nosas palabras, recollemos as dunha experta que aparece nos papeis.

"Os avós teñen un rol fundamental como mediadores de lectura por varios factores: o afecto, o tempo, a dedicación. Coma os nenos, eles adoitan apropiarse do tempo con maior liberdade, e cando ven aos seus netos bríndanse por completo ao encontro. Se nese espazo entra o libro, hai moitas posibilidades de inocular o gusto pola lectura", analiza María Luján Picabea, autora do recente libro Todo o que necesitas saber sobre literatura para a infancia (Paidós). Picabea conclúe: "Cando un neto e un avó falan, dialogan dúas visións do mundo, e a literatura pode tenderse como unha ponte entre as dúas miradas".

Escritores que falan de lectura nas súas novelas

Benito Taibo, escritor mexicano, declara que a sú anterior novela Persona normal (Destino, 2011; Booket, 2012) fala de como os libros cambian ás personas e a última, Cómplices, narra as diferentes maneiras de ler. Nesta, aparecen personaxes que se amarran á certeza de que ler lles axudará a resistir, narra "como son os lectores, como se fan lectores, como a lectura se converte nun acto independente e aparentemente solitario que acaba converténdose nun acto comunitario" (diso saben moito os lectores dos clubs de lectura, oun non?).

Tamén fala dos bootubers, esa recurso polo que os lectores adolescentes recomendan o que len sen ningún outro afán que o de compartir o mapa do tesouro. El está convencido de que o libro é un instrumento civilizador e transformador, a mellor balsa para calquera naufraxio, a táboa de salvación nestes tempos de violencia e escuridade, aínda que recoñece que mentras siga medrando a brecha entre pobres e ricos será difícil cambiar o estado das cousas. Aquí está a gran discriminación da que non se fala, aquela que lle dá sentido a calquera outra.

Son opinións... de interese.

Pregón da Feira do Libro de Sevilla, dedicada ao libro infantil

Rodríguez Almodóvar realizou o pregón "Algo máis que entretemento" co que se inaugurou a Feira do Libro de Sevilla: 

«En plena revolución tecnolóxica xa nin se sabe cando foi aquel día en que xurdiu o concepto, máis ben máxico, de literatura infantil. Talvez foi aquela tarde memorable do 4 de xullo de 1862, cando o profesor de matemáticas do Trinity College empuxou a Alicia á cova do inconsciente». Literatura infantil, si, e xuvenil? «Ese é un concepto se cabe máis esvaradío», dixo. Aínda que a súa orixe albíscao na súa propia biografía: «Creo que foi coa lectura de tres libros: Viaxe á lúa, de Xullo Verne; As aventuras de Guillermo Brown, de Richmal Crompton, e o anónimas Mil e unha noites».
Sexa como for o caso é que «o invento da literatura infantil e xuvenil, funcionou». «En certos casos converteuse nun salvavidas do sector, ao redor dun 15% mantense grazas a eses libros. E ata houbo escritores de "literatura seria" que miraron un día á infantil ou á xuvenil», reflexionou Rodríguez Almodóvar.
Con todo, a literatura infantil é tamén a invisible: «Só un par de veces ao ano repárase na súa existencia. Por iso agradezo tanto que esta Feira do Libro se lle dedicara, á invisible, sen o menor recato e sen encomendarse a Deus nin ao diaño». «Hoxe ata se lle está pedindo a esta literatura que fagan o que outros non saben facer: crear lectores», dixo.
Pero o pregoeiro reflexionou nas profundidades do xénero, na trastenda onde se explica por que funciona todo isto. «Agora comprendemos moito mellor aquela insistencia dos nenos en escoitar repetidamente una mesma historia, sen cambios nin engadidos. Porque lles axuda a construír o andamiaxe mental, a básica e simple capacidade do coñecer, aquilo que Machado chamaba "as entendedeiras", asegurou. «Por iso é polo que canto mellor estea construída unha historia, ou máis atractivo sexa un poema, polos seus diversos ritmos, máis se adapten a esa función primeira da mente. Non é nin sequera preciso que informen de contidos concretos. Serve o puro disparate, pero que estea ben dito e ben construído», engadiu despois ao fío do tema.
Pero, «que contarán ou que cantarán as nais polas noites, neses campamentos do horror, e neses bloques onde xa non se acende a luz, porque hai que elixir entre comer ou quentarse?». «A opción non é unha infancia sobreprotexida. Convén poñerlle palabras aos medos e ás pulsións inconfesables. Para iso están os Pulgarcitos e todas as Blancanieves e Cincentas que no mundo foron".

Son... grandes opinións.

Opinión de librería

Peira sinala: "A expresión, a sintaxe, a sonoridade e sobre todo as ilustracións son as que conforman o que o neno e a nena escoitan e len. Hai libros que son cantos rítmicos aínda que non se cingan a un tema. Son poesía e danlle vida á palabra lida e cantada".
Os libros infantís son o primeiro contacto que teñen os mozos coa arte, por iso Purman considera que "é moi importante que teñan a oportunidade de coñecer ilustradores talentosos e autores que queiran contarlles algo máis que unha historia aleccionadora". E neste sentido é que a imaxe e o texto son igual de importantes á hora de falar deste xénero.

Son... opinións.

Din... da literatura infantil

A pesar de estar destinada a nenos, Alfredo Gómez Cerdá entende que a literatura intranscendente e sen mensaxe xa non é «admisible», pois en calquera historia, relato ou conto «ten que haber algo, porque aos nenos gústalles profundar, atopar algo máis; eles xa entenden que un libro non é un xoguete que se pasa, senón unha historia que pode remover a súa sensibilidade, facerlle pensar e reflexionar». Por iso non hai que escribir ñoñerías pensando que os lectores aos que van dirixidas as letras non van ter agudizada a súa comprensión lectora. Cerdá tira de memoria e lembra unha frase que leu de Roald Dahl, o autor de Charlie e a fábrica de chocolate e Matilda, na que dixo: «Cando escribo para nenos non me gusta perder de vista o sentido do humor». E para o autor de El monstruo y la bibliotecaria, «esa é a clave, non perder de vista o sentido do humor».
Quizá un dos asuntos máis curiosos é que, por mor de publicacións como as de Alfredo Gómez Cerdá ou as entregas do El Tesoro de Barracuda, de Llanos Campos, moitos foron os pais que se afeccionaron á lectura. O autor madrileño lembra a campaña que animaba aos pais para ler para que os nenos tamén lesen. Con todo, «agora é ao revés, está a suceder o fenómeno contrario, os fillos están a ler e os pais están a afeccionarse por eles».

Son opinións.