De igualdade, de dereitos, de non asumir prexuízos

A pequena osa quere xogar de Iago López e Olaia Naveiras é un álbum ilustrado publicado por Xerais,

Da presentación editorial: "A pequena osa quere xogar ao balón, igual ca os xabarís, pero na fraga non paran de dicirlle que iso non é para ela". "A pequena osa non é como din que debería ser. Por que non pode xogar ao que ela queira?".  

Son os maís pequenos os que aínda non teñen asumidos os prexuízos e se atreven a soñar sen cortapisas, por iso a osiña non entende que lle digan que non pode xogar fútbo, coma os xabarís: "as osas non podedes xogar ao fútbol porque para iso hai que ser forte e valente, ti es sensible coma unha flor e fráxil coma as ás dunha bolboreta, es suave e delicada non audaz e atrevida, as osas sempre se dedicaron a outros quefaceres... Corvos, toupa, coello e serpe case a convencen de que non vale para xogar fútbol, que o que ela ten que facer é recoller os amorodos que comerán os xogadores despois do partido, a auga que beberán ou recoller o mel que os xabarís lamberán para recuperar forzas. Menos mal que un pequeno xabarín aparece convidándoa a xogar cando ela xa dubida de si mesma, menos mal que a avoa osa a obriga a verse de novo tal como é: forte e decidida. A historia remata ben porque así debe ser, porque a pequena osa non pode perder a confianza en si mesma, porque non poden seguir ganando as forzas conservadoras.

Moi interesante esa guerra de argumentos entre a pequena osa e o resto de animais dispostos a convencela de que non serve para xogar ao fútbol. Fermosa a imaxe que ela reflicte na auga e como pode cambiar dependendo do entorno e como tamén se pode transformar con axuda. Porque non todo permanece e os cambios son posibles!

Álbums ilustrados

A colleita de ratiño de Leticia R. Gancedo & Mar Ferrero está publicado por OQO na colección O

Da presentación editorial:"Achegábase o final do verán, a terra estaba seca e os froitos escaseaban. Entón Rato atopou un garavanzo e pensou que podería preparar un bo guiso, pero un tropezón inesperado e, máis tarde, unha divertida cadea de sucesos entre os habitantes do campo, fixeron desaparecer “o seu pequeno tesouro”."... Tempo despois chegou a primavera e todo espertou, o ratiño púxose a buscar o garavanzo e oh sorpresa! o que atopou foi a planta con moitos garavanzos, con eles puideron facer o guiso para toda a cadea de animais que andaban polo medio; así que ao final todo saiu ben, moito mellor do que se agardaba. Unha historia ben levada!

Maruchi e o gancho de Laura Cid Rascado conta co premio Alberte Quiñoi de álbum ilustrado 2023 e está publicado por Galaxia. O xurado destacou que "é unha historia que se entretece perfectamente a través de texto e imaxe, tecida con ritmo, claridade e ollada poética. Presenta un nó que a protagonista ten que desenredar o cal se vai enfiando de xeito equilibrado, tenro, humorístico, perspicaz. Trátase, ademais, dun álbum ilustrado perfectamente apto para todos os públicos." É inverno, a galiña abúrrese porque non pode saír da casa polo frío, como ve que todas as demais teñen frío decide facerlle algunha roupa de abrigo aproveitando que ten unha madeixa de la, pero todo lle sae mal... ata que aparece o can coas gafas e... as cousas cambian.

Unha novela que bebe da tradición

Da presentación editorial:"A colección Costa Oeste de Editorial Galaxia incorpora un novo título ao seu catálogo: Pontealbar, a novela de Adrián Noia, unha historia chea de misterio, ambientada no val do Río Grande.

A vida de Pedro de Pontealbar muda por completo cando descobre que a fin do mundo está próxima por culpa dun pacto entre o conde Albar e o Demo da Serpe, unha criatura lendaria. A pantasma de Marcela, vítima da crueldade do conde, encoméndalle a Pedro unha misión decisiva: salvar a súa aldea antes de que sexa demasiado tarde.

Comeza así unha viaxe por un universo indescritible, poboado de seres máxicos e aliados inesperados, onde o protagonista deberá asumir que o seu destino estaba escrito desde antes do seu nacemento.

Adrián Noia (Santiago de Compostela, 2001) graduouse en Lingua e Literatura Españolas na USC, traballou como auxiliar de conversa do Ministerio de Educación en Lisboa e foi bolseiro de biblioteconomía na Biblioteca de Galicia.

Comezou a escribir durante a adolescencia, gañou os certames A Pipa de Becerreá (2016) e Terras de Chamoso do Corgo (2017) na categoría xuvenil. É autor de O país dos raposos (2022, II Premio de Novela Curta do Xuventude Crea 2021) e de A terra leve (2024). Colaborou na antoloxía Scripta manent: 50 anos de memoria e palabra, da Facultade de Filoloxía da USC e publicou artigos nas revistas Eduga e Viñetas BD. Partilla a súa actividade literaria en (@adriannoia) e na páxina web adriannoia.gal." 

Como explica o seu autor: "Esta páxina web naceu en outubro de 2024 cun propósito claro: achegar a obra literaria de Adrián Noia a todas as persoas que queiran coñecela." No caso de Pontealbar, "A historia bebe dunha lenda antiga da aldea da Pontealbar (Xavestre, Trazo), recollida por Leandro Carré Alvarellos en Las leyendas tradicionales gallegas (1977), e pertence ao ámbito da literatura fantástica." A novela está distribuída en tres partes: Profecía, Travesía e Renacenza. A ela engádeselle unha nota do autor na que nos fala de onde bebe (ademais do libro de Leandro Carré no apartado de "Justicia del rey Alfonso VIII") e a orixe dalgunha das criaturas en Vento e chuvia de Manuel Gago e O merlo de ferro de Antón Cortizas, quen dixo que a LIX non inspira?

Lemos unha historia mítica na que teñen cabida os contos das lavandeiras, pactos co demo, os animais colaborando cos humanos nas súas diferentes formas, a crueldade do conde (que rapta, viola e despeza á moza Marcela) e a vinganza que contra el exerce o rei (destrución do castelo, morte de todos os seus serventes e salvación do conde, despois de pactar co Maligno pero ha de deixar escrito o acontecido nun pergameo que conta a historia e ademais debe "contarlla á única muller que habite a aldea que a transmitirá ata que despois dun milenio un rapaz sobrevivirá á fin do mundo e busque o texto para lograr a vida eterna e reconstruír a civilización"). O Elixido escribe a historia, "asinándoa en Fisterra, a carón da cruz dos mariñeiros, sendo o latente Demo da Serpe, ser ordenador das terras de Pontealbar e as de aquén do horizonte, encarnado na persoa de Pedro de Pontealbar, protector do Mundo das Crioaturas do Río por orde e súplica do venerado Mouro Gardián."  

Mentres se fai pública esta entrada acabamos de saber que o autor acadou o Premio SELIC de Creación Literaria 2025 do Concello de Santiago pola novela O silencio non arrola.  

A miña mascota e máis eu, A banda que ninguén coñece...

A miña mascota e máis eu de David Hernández Sevillano e Alejandra Estrada está traducido por Iago Nicolás e publicado por Kalandraka.

Da presentación editorial:"Un entrañable relato de amizade entre un can e un neno narrado dende un punto de vista diferente." Certamente, o mellor é ir lendo o álbum e deixando que nos sorprenda porque "Chámome Coco e sempre tiven unha mascota. Cando era pequeno mamá tiña unha mascota na casa e agora eu quedei co seu fillo. Encántanme as mascotas pero non é doado atendelas. A miña mascota e máis eu coidámonos moito: el reenche a miña cunca de auga e eu procuro que non lle faga dano comer demasiado (...)" Nas imaxe a lapis (negro, verde e marrón) un neno e un can, o neno con gafas e o can... case. O humor e a tenrura van ocupando as páxinas con esa escaseza de recursos que converten o álbum nunha obra magnífica.

A banda que ninguén coñece de Nadia Budde está traducido por Xosé Ballesteros e publicado por Kalandraka. Da presentación editorial: "Un divertido álbum repleto de situacións disparatadas, xogos de palabras e rimas delirantes co que imaxinar a historia dun particular grupo de rock." Nas gardas aqueles símbolos que caracterizan a cada un deles.

Comezan presentándose, primeiro por anacos e logo de corpo completo mentres o público aumenta e os vai observando. Son extravagantes como corresponde a unha banda. NInguén os coñece nin por partes nin a corpo completo, comezan a tocar e alá vai o público correndo ao concerto, bailan ata a madrugada, os veciños piden que pare xa  a festa, retíranse cansos, nesas os músicos despídense  "Adeus camaradas!" (todos os coñecen). Onde está a diferenza entre ser coñecido ou non?, como se dan a coñecer?, é necesario ser. 

Lela, a superavoa

Unha nova banda deseñada autoconclusa de Xosé Tomás: Lela, a superavoa, publicada por Xerais na colección Merlín cómics. 

Unha nena, un neno, seu pai (o xenro viúvo) e unha avoa que vai demostrando viñeta a viñeta que é unha superheroína da vida real, facendo o que fan moitas avoas na realidade, sendo como elas son, capaces de todo. Humor, retranca, crítica, loita contra o idadismo... Unha muller chea de enerxía e disposta a enfrontar todo tipo de problemas e reveses, porque conformarse non é a opción cando se ten a experiencia, o sentido común e o poder pero tamén todo aquilo que caracteriza a infancia (por iso cre que se erstá infantilizando). Porque Lela, se puidera volver nacer o que quixera é ter o control e... outro galo nos cantaría (ou galiña).

Cando o humor é a bandeira, o ilustrador busca os seus personaxes preferidos, os animais (Animalia), as situacións escolares (Manual de Escola) ou as avoas (Lela a superavoa).

Da presentación editorial: “Lela non é unha avoa calquera. Cos superpoderes da retranca, da astucia e da experiencia, pode resolver calquera obstáculo ou situación da vida. A súa familia sabe que non hai medo que a deteña, aínda que ás veces acabe metida nalgunha enleada das súas! Un divertido cómic con breves historias autoconclusivas que, a través do humor, lles rende unha homenaxea ás avoas.

Colección Merlín, un libro para máis de 9 anos

A miña amiga invisible de Eduardo Santiago con ilustracións de María Brenn está publicada na colección Merlín de Xerais.

Narrado en terceira persoa: unha nena de nove anos pasa a residir na aldea "seguindo unha arroutada ecoloxista" dos pais: el vaise dedicar ao cultivo da horta, ela continúa traballando de enfermeira na cidade, ela cambia de escola e polo tanto vai sufrir ese baño noutra realidade pero continuará sendo unha lectora voraz especialmente de libros de fadas. Realmente, cada membro da familia ten os seus gustos lectores, o pai colecciona libros de agricultura ecolóxica e a nai é entusiaste dos misterios psicolóxicos. Explícase, no prieiro capítulo que a pequena despois de oírlle falar de mundos paralelos e de verse nunha casa na fin do mundo pensa que o que hai máis alá xa non é deste mundo. Aí comeza a historia! Cando unha fadiña lle aparece no respaldo da butaca elle fala do veciño que se fai pasar por apicultor pero realmente o que fai é cazar criaturas fantásticas e pretende conseguir o seu po de fada para cumprir todos os desexos. A relación coa fada é complicada, por un lado ninguén debe enterarse da sua existencia, por outro lado discuten moito e Lali (que así se chama a fada) pretende dirixir todo o que ela fai. A discriminación, o acoso non ten unha razón de ser, nin o aspecto físico importa (pode ser por alta ou por baixa, por gorda ou por delgada... pero tamén polos trazos raciais, a cultura, as crenzas ou o sexo) nin tampouco a maneira de ser (por saber ou non saber, por lista ou ignorante, por intelixente ou non). Semella que na escola da nosa protagonista hai dúas clases de rapazada: as populares entre as que se atopan os agresivos e os marxinais. Entre estes últimos está Uxía considerada gorda, fea, gafuda e lista. Coa axuda do polvo se fada sae ilesa do ataque dos compañeiros que sofren desgrazas ao longo dunha semana e animada convida á súa nova amiga á casa onde lle conta a historia da fada... 

O encontro de dous mundos. A necesidade de que unha nena se enfronte á realidade soa, sen axuda de seres fantásticos ou amigas invisibles, unicamente confiando en si mesma. Un interrogante, estes bos alumnos e alumnas teñen que deixar de selo para que os acepten, que estratexias utilizar fronte á violencia, como axudar aos que verdadeiraente teñen problemas...?   

Libros ao servizo de intereses ecolóxicos ou dun concello (ou da hiperactividade)

Libro con código QR para escoitar a música. Pakolas en Ecoralia. A lambona ecolóxica con ilustracións de Laura Romero, promovido por CRAEGA (Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia). Unha obra a dúas mans na que el pon a idea e a música e ela as imaxes, redacción do texto e maquetación.

Narración , poesías e cancións. Ecoralia é unha meiga (coñecedora dos conxuros ancestrais) que vive nunha carballeira. A ela gústalle resolver os problemas sen empregar a maxia. Camiña recollendo o que lle gusta acomapañada por Mistín o seu lucecús cn semáforo no traseiro que se pon verde ante o saudable e vermello (tamén botando uns peidos horribles) se come algo malsán. No ultramarinos de Ramón o teixugo todo leva a etiqueta ECO de CRAEGA. Nunha visita ás tías Rosa e Mónica descobren que ocorre algo estraño nas súas hortas pois todo se está perdendo mentrres que na orta do lado pasa ao revés. Danlle a probar unha mazán desa horta e Mistín non se pode poñer máis vermello... Si, xa sabemos ao que pasa e o que haberá que facer.

Unha historia sobre a horticultura ecolóxica, os fertilizantes e antipragas, a onde van estes produtos químicos que van contaminando todo ata chegar ao mar. Tamén sabemos que non queda outra que convencer aos agricultores para manter o planeta e coidar a nosa saúde. 

Media ducia de canciónse unhas ilustracións que recoñecemos coas súas cores características e as colaxes de ilustradora e música Laura Romero.

Un exemplo real deste asunto podemos velo na contaminación do Mar Menor onde os restor dunha agricultura intensiva está producindo a súa morte. 

As aventuras de Joe &Fonte.  Joe &Fonte múdanse a Mondaria Balneario de Aurora Corbacho ilustrado por Chimay. Así se presenta: "A chegada da autora á vila de Mondariz Balneario procedente de dunha cidade marcou un antes e un despois na súa vida. Froito desa experiencia e do amor desta polos animais, do encanto da localidade, a súa apaixonante historia e o seu importante patrimonio, xorde este libro coa colaboración imprescindible do ilustrador que cos seus brillantes e evocadores trazos dota de vida cada una de las escenas de esta historia contada con moito cariño e protagonizada polos dos gatiños que conviven coa autora".

Lúa e o paxaro de Carmen Rey Núñez con ilustracións de Paula Villar Martínez (e publicada por Toxosoutos) preséntanos unha nena con hiperactividade. Así se presenta: "

Lúa é unha nena despistada e bulebule que vive cos seus pais nunha aldea do Barbanza e, segundo coidan na súa familia, desobediente. Raro é o día que non a castigan no cole. A hiperactividade que padece e ninguén lla detecta, impide que o seu maxín se centre nos estudos ou en cousas do cotián.
Porén, grazas á axuda dun paxaro que acaba de aterrar cabo dela e asegura chamarse don Tomás, a realidade, de aquí en diante, promete ser ben distinta. Vexamos, pois, como se desenvolve a historia da Lúa e o paxaro".

Álbums traducidos

O álbums traducidos son o xénero que máis abunda. Dende que moitas editoriais seguiron a estela de Kalandraka o que máis atopamos nas bibliotecas infantís son os álbums escritos noutras linguas e versionados en galego. Estano facendo mil e unha, case todas situadas fóra de Galicia...

Por exemplo Jaguar na colección Miau que nos presenta O ladrón de follas  de Alice Hemming e Nicolas Slater que na pásina da editora achega actividades ao redor do libro.

Da presentación editorial: «Será Esquío capaz de descubrir quen lle rouba as follas?» Esquío goza dun fermoso día cando descobre que unha das follas da súa árbore desapareceu repentinamente. Non está por ningún lado!  Decide entón recrutar a axudado seu veciño e amigo, Paxaro, para resolver o misterio e descubrir ao ladrón."  Que problema! Esquío asústase cada vez que lle desaparace unha folla, vaille preguntar a paxaro asustado e aínda que este tenta tranquilizalo á seguinte vez volve ao mesmo, busca ladróns que non o son: a rata que convertiu unha folla en barca, o picapaus que as xunta... ata que paxaro con toda a paciencia do mundo lle explica que isto mesmo lle pasou o ano pasado e que debe relaxarse, pero á mañá seguinte volvemos ás mesmas, esta vez pensa que é o esmo paxaro quen llas rouba ao ver que está a adornar o seu niño con eles. Quen rouba as follas no outono? queda tranquilo o esquí ata que chega o inverno e vai ver so paxaro asustado: "Paxaro! Alguén roubou a herba!" e o pobre paxaro suspira "Mimá!" Vai tocar comezar de novo... Nas páxinas finais do libro explícase a función do vento, o que sucede no outono coa follaxe e non só con ela (coas horas de luz, coas migracións de insectos e paxaros, coa hibernación e as horas de sono. Pero o mellor, mellor é ese despiste do esquío quer lle fai vivir algo novo cada ano, esqucer o que xa saber... e que tanto nos lembra algunha das nosas reaccións.

O ovo do sol  de Elsa Beskow traducido ao galego por María Herrero e adaptado a Lectura fácil en ING Edicións.

Da presentación editorial: "Unha reedición revisada dunha historia clásica co encanto dos bosques nórdicos. Unha pequena fada que vive nun frondoso bosque do norte descobre algo extraordinario: un ovo do sol! Como chegou ao bosque? Que tes que facer para devolvelo ao seu niño? Coa axuda dos elfos e varios animais que viven no bosque, descubrirá a verdadeira natureza deste misterioso obxecto." Certamente trátase dun mundo de seres máxicos e bosques eternos, dende as ilustracións das gardas imos seguíndoos. Semella que unha rá lle conta a historia a outra que ri. Todo comeza con esa pequena fada que baila estendendo a alegría por toda a floresta, que axuda a todos devólvéndolle os ovos que caen dos niños aos paxaros ata que un día atopa un redondo e grande (para o tamaño dela) de cor do sol e pensa que realmente lle caeu ao astro rei, vaillo contar ao trasgo novo peroeste é tan divertido que lle bota unha piña así que enfadada vaise xunta Risoña, a ra que rexenta unha fonda, de alí saen tamén os clientes para observar o ovo do sol e facer conxeturas sobre se leva lume dentro, ata que chega o vello trasgo e un pimpín que lles asegura que é unha laranxa edeóstrallo facendo que proben o zume, netsas chega unha pega e lévaono pico. A fada chora porque lle roubaron a froita do sol pero o merlo promételle levala á terra do sol onde eses froitos medran colgados das árbores e así é, vai e vén igual que as aves migratorias... Ao final, cando xa non esperanos nada máis, ao pasar a páxina móstrasenos o neno que cando buscaba polo bosque amorodos silvestres perdeu a laranxa que tiña para merendar e fixo que se producira este conto sobre o ovo do sol. Unha boa historia e unhas ilustracións marabillosas, de época.

Do berce á lúa

 

Dous novos libros da colección Do berce á lúa: Flores e Limón de Antonio Rubio e Óscar Millán.

Dous poegramas para xogar coas froitas ou descubrir as flores que medran no xardín. Cada exemplar de ''Do berce á lúa '' é un exercicio poético para educar o ollo e adozar o oído, como explica o seu autor Antonio Rubio. Pese á súa aparente sinxeleza, tanto o seu deseño como o seu contido, a partir de temas próximos aos intereses dos máis pequenos, son froito dun longo proceso de reflexión e creación. Apoiándose nos recursos do cancioneiro tradicional infantil (rima, ritmo, enumeración, repetición, retrouso, acumulación...) e en imaxes recoñecibles que destacan sobre fondos claros, esta colección para cantar e contar é xa un referente da LIX para o tramo 0-3 anos e contribúe a iniciar o camiño da prelectura de moitas nenas e nenos. Neste caso, 'Limón convídanos a xogar coas froitas e froitos silvestres e a descubrir quen se agocha dentro dunha misteriosa caixa: a protagonista máis pequena da casa.” En Flores achéganos á variedade de plantas e especies vexetais que poden medrar no xardín.”

En cada un dos libros imos repetindo un par de versos simples e rimados, de forma que cada flor é para un neno ou nena ata derivar -na plana final- xuntándoos nun xardín: nenos e flores. En Limón o xogo é diferente: repetimos a palabra que lle dá título na cara esquerda para completala na dereita alternando sorpresa con diferentes froitaa e princesa que sserá a que na última plana recollerá cada unha das froitas porque é unha princesa con boca de framboesa e pendentes de cereixa.

As ilustracións de Óscar Villán son igualmente sinxelas e claras, reiterativas, conseguindo unha unidade total.

Pastas duras para facilitar quer as criaturas podan movelas coas súas mans aínda torpes, cos seus dedos gordechiños.

Unha fórmula de éxito para introducir a poesía nas primeiras idades, para ler coas crianzas dándolles cada vez máis autonomía, para que elas se sentan competentes.