Lendas urbanas

A curva da pantasma de Fran Alonso responde a ese epígrafe de lendas urbanas, desas historias (normalmente ao redor do misterio e o terror que son de creación recente e van pasando de boa a orella. É como a continuación das lendas tradicionais, dos contos que se contaban ao carón da lareira e agora seguramente de contan nas viaxes en coche, nas quedadas, nas redes sociais...

Baixo a miña humilde opinión, este non é un libro logrado, téntase darlle o ton de como o conta (seguramente) a xente moza pero non acaba de convencerme. Dúas das historias nas que o escritor se fai presente, semellan escritas para encher baleiros, pero claro van no estilo que seguramente se busca e que non terían cabida nun prólogo. Non me achegan nada, a verdade, e resúltanme actos fallidos por parte do escritor e editor, igual que me resultou unha obra menor o paso de Carlos Negro da poesía ao relato xuvenil de terror. Si, nestas alturas hai moita xente que sabe escribir e pode dedicarse a calquera xénero e hai xente repugnantiña que agardabamos algo máis de determinados autores aos que admiramos moito noutro tipo de textos. Tampouco sei se o mellor que pode facer un editor galego, neste momento, co seu tempo sexa escribir, xa o fixeron outros (non sei se é desculpa) pero ás veces facemos traballos alternativos cando non estamos contentos co primordial. É cousa de mirarse.  

Preséntase así: "As lendas urbanas tamén forman parte da rica tradición oral que deu lugar á literatura. Hoxe desenvólvense nun contexto moderno e transmítense por medio das novas tecnoloxías, pero ao mesmo tempo teñen moita historia. Partindo da estrutura e do espírito das lendas urbanas, Fran Alonso reescríbeas desde o presente en "A curva da pantasma", sen renunciar ao medo e ao misterio como motor da narración. A través delas, aborda temas como o consumo de alcohol, o machismo, os incendios forestais, o acoso escolar, a verdade e a mentira, as relacións na adolescencia, as redes sociais, a diferenza, a exclusión, a postverdade ou o propio papel da literatura." E si, é certo, aborda problemas moi actuais e de necesaria reflexión. Publicado por Xerais en Fóra de Xogo.

Un novo cómic con valor engadido: O navegante

Houbo unha vez unha sala onde tiveron lugar mil e un espectáculos, coa participación de xente moi distinta, máis ou menos artistas, de campos ben variados... Era a Sala Nasa, si con nome da arte de pesca e tamén da estación espacial, por iso hai navegantes que parten da NASA. Era tanta a creatividade que alí se respirou que resulta difícil contalo. A sala que era residencia do grupo de teatro Chévere que conseguiu o premio nacional de teatro, que foi sen dúbida un dos mellores, que foi expulsado da sala por un alcalde que pouco despois de descubriu corrupto... Unha longa historia que merece a pena ser contada.

Un libro Chévere 1987-2022. Trinta e cinco anos de axitación cultural, con texto de Chévere e publicado por  Kalandraka Editora que obtivo o premio á Iniciativa bibliográfica do Follas Novas 2023. Unha exposición nas salas do antigo concello na praza de Cervantes e agora un cómic co título Navegante. Unha viaxe a bordo da sala Nasa.

Así se presenta: "A sala Nasa foi un espazo de investigación, produción e exhibición artística creado polo grupo Chévere, construído coa suma de moitas voces e sensibilidades, que desbordou o ámbito cultural para fundar unha especie de praza aberta e autónoma nun arrabaldo da cidade de Santiago de Compostela. Trinta anos despois da súa apertura en 1992, O Navegante achégase ás historias que se cruzaron na Nasa, contadas desde a mirada dun neno que se criou entre as súas paredes. Algo que inevitablemente leva a historia a outra dimensión, transformando un relato autobiográfico nunha aventura de iniciación chea de elementos fantásticos. Ese neno que agora volve á Nasa para debuxala é Tristán Ron Ferreirós. Naceu en Compostela en 1998. Nesta cidade comezou a súa formación na Escola de arte Eco e despois co debuxante Fran Bueno. Fixo o bacharelato de artes no IES de Sar. Estudou BB.AA. na Universidade Politécnica de Valencia. Máster de animación dixital na BAU Centre Universitari D'arts i Disseny de Barcelona. Animación 2D na Escola de Cinema de Barcelona. O Navegante é o seu primeiro cómic publicado."

TRistán conta con outro traballo de ilustración: Dramawalker Vite

ESTRELAS GALEGAS DA CIENCIA

Estrelas galegas da ciencia. Unha historia de persoeiros e de achados asombrosos con textos de Maite Vence, Manuel Vicente e Andrea Bures con ilustracións de Clara Cerviño, publicado por Hércules de Ediciones. Esta historia de persoeiros e achados asombrosos recolle a historia da ciencia no territorio galego, así como tamén ás figuras de investigadores que a posibilitaron no pasado, todo isto entre o período de tempo que vai do século XVII ata o XX.

Dez historias sobre científicos e científicas galegas: José Rodríguez (o matemático internacional que participou na medida do metro), Isabel Zendal (os heroes tras a vacinación contra a variola), Domingo Fontán (o primeiro mapa de Galicia), Vicente Vázquez Queipo (O autor do best-seller que popularizou o cálculo), Antonio Casares (pioneiro da química ao servizo da sociedade), Ramón María Aller e Antonia Ferrín (a paixón pola astronomía), Isidro Parga Pondal e Guillermo Schulz (os primeiros estudosos da xeoloxía galega), Fernando Fraga (o descubridor do afloramento costeiro galego), Ángeles Alvariño (unha oceanógrafa de repercusión mundial) e María Wonenburger  (a riseira "nai matemática" dos meirandes alxebristas). Catorce científicos/as. Para rematar, un mapa con puntos de interese.

"Na obra mestúrase a ficción coas biografías, xunto tamén con explicacións divulgativas das principais contribucións, de forma que o libro suma unha compilación de 12 capítulos. No primeiro deles lévase a cabo unha breve introdución á historia da ciencia en Galicia e, nos seguintes, explícase a biografía de ditos persoeiros en relación cos seus achados.

Desta forma, todos os capítulos seguen a mesma estrutura: comezan cun breve contexto sobre o momento histórico no que se desenvolve a vida do protagonista, e seguen cun texto que mestura os achados reais con pequenos diálogos ficcionados que cada protagonista mantén con compañeiros ou familia, co obxectivo de achegar de maneira amena explicacións científicas relativas ao traballo de cada un deles."

Varios títulos: Os Mug chegados dende a prehistoria á actualidade, A miña cadeliña e Fraga de Pasacorrendo

Os Mugs atrapados no móbil de Begoña Oro con ilustracións de Alejandro Villén, aparece publicado en S.M. Xerme. Pertence á serie dos Mugs, unha familia do Paleolítico que aparece na actualidade xunto co seu alicorno. Todo é novo para eles, un día atopan unha foto súa no móbil e cren que están atrapados aí dentro, deste e doutros malentendidos aliméntanse as súas historias.

Na páxina contan con fichas para realizar actividades ao redor da lectura.

A miña cadeliña de Francisco Rodríguez Iglesias con ilustracións de Estefanía Padulles está publicado por Hércules Edicións na colección Hércules e a Terra. A relación entre o avó e a neta, contada por ela mesma, narrando a historia desa cadela que o avó lle agasallou, de como lle pon o nome, como a coida, como debe desfacerse dela e como a recupera, como queda preñada e ten tres cadeliños, como o avó lle vai presentando as terras de seu coas árbores e cultivos ou plantas e como unha vaga de incendios acaba con todo ata cunha das crías da cadela. A veciñanza en plan solidario apoia que a cadela quede cos dous cadelos e coa súa axuda, vanse realizar actividades que promovan o respecto á natureza e o avó acaba por facer unha proposta: A educación debe comezar pola familia (os maiores han de informalos moi ben sobre a natureza para que a amen e a defendan sempre), esta educación debe continuar na escola (o profesorado debe seguir concienciándoos, a eles e á sociedade en xeral), esta educación tamén debe chegar ata os políticos que han de comprometerse e crear leis que eviten o abandono do campo e que protexan os usos da terra, esta educación debe estenderse a toda a sociedade que debe estar informada das gravísimas consecuencias dos incendios forestais e tamén deben estar preparados para facerlle fronte para que os danos sexan os menores posibles...

A fraga de Pasacorrendo de Carmen Pením ilustrado por Jessica Cidrás e publicado por Toxosoutos.  

Unha música que decide facer algo para rapazada, un audiocontos con cancións. Vainos contando...Un lobiño con frío, un paxariño cagón, un ratiño artista... e moitos personaxes máis cos que vivir as aventuras desta marabillosa fraga! Contos e poemas, música e cancións aos que acceder a través dun código QR, todo iso acompañado das músicas en pentagrama para poder acompañar as cancións coa voz ou un instrumento. Quen dá máis?

Benvida, Carmen, ao mundo infantil!

 

Un magnífico libro sobre a gran teoría

En continua evolución de Santiago Ginnobibli, con ilustracións de Guido Ferro, está traducido por Iago Nicolás e publicado por Kalandraka. 

Da Presentación editorial: "Este libro acércanos á teoría de Darwin e axúdanos a entender mellor quen somos e de onde vimos". Non se pode dicir máis claro, partindo da observación dos diferentes tipos de animais e da análise daqueles aos que nos semellamos máis, acompañamos a peripecia biográfica de 

Darwin, a súa viaxe ao redor do mundo... imos achegándonos a nós mesmos, a quen nos parecemos e de aí para atrás ata chegar á primeira familia, de aí aos grandes simios (chimpancé, orangután e gorila), logo aos mamíferos cos que compartimos a crianza dos fillos e... camiñando coa cabeza atrás atrás chegamos a que toda a vida na Terra foi unha familia que pode estudarse a través da xigantesca árbore da vida. Foi difícil de aceptar a aínda hoxe dá traballo porque os cambios son moi lentos e se é complicado mirar cara atrás facelo cara ao futuro aínda o vai ser máis. Pero, ao remate fálasenos da ciencia "Non te convence algo do que che contei? Está ben, nunca creas todo o que che din. Estas ideas, estas ferramentas, poden perfeccionarse. Poden, incluso, abandonarse e substituírse por outras. Porque o coñecemento constrúese de forma colectiva e sempre pode mellorarse. Iso dixo Darwin, e iso continuamos a facer. Se che gustan estas ideas son túas. Podes apropiarte delas, modificalas, desenvolvelas, amplialas e, quizais, contárllelas ás túas amigas, aos teus alumnos, ás túas sobriñas, aos teus fillos. Porque somos mamíferos e lles transmitimos ás nosas crías o que nos ensinaron e aprendemos. Para cambiar estas ideas por outras mellores terás que facerte novas preguntas, quizais algunhas que aínda ninguén se fixese."

Magníficos textos, ilustracións marabillosas que dende as propias gardas buscan abrirnos a mente e facernos pensar ao tempo que nos divirten polo contraditorias que poden resultar, debuxos científicos, láminas de natureza aventureira como esa do mar embravecido polo que navega o Beagle, cambios que nos van gustar como ver o Pensador de Roden convertido en Pensadora e... de fondo esa maneira de obrigarnos a facernos preguntas e chegar a conclusións que sempre van no camiño de respectar toda a vida que nos rodea, todos os ecosistemas que hai no planeta. 

 

Viaxes en tren de primeira clase

Viaxes en tren de primeira clase é un libro estraño (con ilustracións suaves de lapis de cores, colocadas dunha maneira especial, cos textos de diferente tamaño...) pero non só polo continente senón tamén polo contido. Unha moza, un pai que se empeñou en que estudara e se situara sempre entre a xente de máis alta posición para poder ter a mellor das vidas. Unha guerra, morre o pai, queda soa e case na miseria. Cando é quen se repoñerse, decide investir os cartos que lle quedan en roupa e a viaxe dun ano en trens de primeira clase. En realidade, trátase de continuar a ensinanzas do pai: moverse entre os grandes para conseguir ser unha deles. Así coñece a tres homes importantísimos que coleccionan, xoias, poder, cartos... convídana a coñecer e quedan compartindo a riqueza pero ela sempre acaba marchando, cando xa está a piques de rematar a viaxe... vemos o que decidiu: quedar a traballar no tres, iso é o que lle gusta!!!

De Dani Torrent (Autor, Ilustrador), Josep María Teixell (Tradutor)

Novela para lectorado autónomo que xira ao redor do cine

Unha veciña de película de Iria Misa, ilustrada por Laura Suárez (co estilo que lle é propio e que retrata a eses personaxes que xa imos recoñecer sempre) está publicado na colección Merlín de Xerais. 

Semella que volveron os temas de Agustín Fernández Paz. O cine facéndose dono das historias, traendo a súa maxia á vida cotiá.

Semella que tamén volveron as personaxes que parecen sacadas doutros tempos e outras realidades como esa muller, Alice, de idade indeterminada e envolta no misterio. 

E semella que as familias diversas son contadas con toda naturalidade: Mami e Mamá non teñen necesidade de reivindicarse ou defenderse ante ninguén. 

Dous xemelgos: Elsie e Simón (van desaparecendo os nomes galegos para quedar no do rapaz unicamente) que viven as súas aventuras de verán grazas á veciña que os mete nas proxeccións de vellas películas: O mago de Oz, Tiburón, Sherlock Holmes e a perla maldita, O gran ditador, Viaxe á Lúa, Frankenstein e Indiana Jones e a última cruzada. Na volta ás clases van ser a sensación de todos os recreos pois non son comparables as súas peripecias coas dos xemelgos por moi lonxe que viaxasen (nunca chegarían á Lúa), por moito que lesen (nunca entrarían na profundidade da historia de Frankenstein), por moito que realizasen expedicións (nada comparable á de Indiana Jones), por moito que investigasen (non o terían feito como Sherlock Holmes), por moito perigos que pasasen (nunca tantos como nun mar de quenllas)... 

Os guións vanse intercalando coa narración e achegan unha diversidade e riqueza ao relato.

Edioriais que aparecen no panorama (de onde veñen, quen as promove, que hai detrás...?)

Bábidi-bu emerxe con forza, neste caso teño sobre a mesa varios libros: As cores da sabana de Laura que se presenta así: "Catarina séntese incomprendida. Non pode ver o mundo da mesma maneira que os demais; non coñece as cores das herbas, nin do ceo nin dos paxaros. Menos mal que o resto de animais descobre que tamén se pode ver cos ollos pechados. Valores implícitos: a amizade, a empatía, a superación, o respecto pola diversidade." Unha pequena xirafa cega quere coñecer as cores, que hai detrás de cada unha delas... e os demais non poden perder a paciencia para poder axudarlle. Letra e ilustración de Laura López Chas, incluída na colección "La mirada de Daniel. Inteligencia emocional" e publicado por Bábidi-bu, unha editora que non ten problema en mostrar o castelán como escenario de fondo publicando en galego libros moi didácticos e planos, que non deixan á imaxinación máis que as patas do animais que a ilustradora evita para crear unha representación diferente. Un perigo. Iso do que levan tantos anos falando sen que existira móstrase agora en toda a súa potencia, porque a nosa literatura non era iso, nin a maioría das publicacións en galego... pero agora si debemos ter conta do que sae á luz e escoller con coidado, máis alá da intelixencia emocional. Neste caso, no comezo, móstranse sen pudor os chamados valores implícitos (que pouco máis explícitos poden ser): a amizade, a empatía, a superación e o respecto pola diversidade.

Aurora condutora e dragonxín cantarín de Susana Barja ilustrado por Lucelys Carrillo, na mesma colección e cos valores implícitos (coeducación e igualdade de xénero con tolerancia e empatía, valentía e respecto polas diferenzas...). Demasiado explícito e sen unhas ilustracións de calidade. Como á nena a deixaron ser o que quería, será ela quen axude a Dragoncín a enfrontar a familia e chegar a ser cantante. Dificilmente se pode ser menos creativo...

Libros que ademais publicitan a posibilidade de conseguil en castelán, xustamente no lugar de venda (a distancia) 

Sobre as árbores...

O valor das árbores de Susana Domínguez (enxeñeira forestal e enxeñeira de montes dedicada ao coidado, conservación e valorización das árbores) e Daniel Rodríguez (ilustrador). Está publicado na editorial Saure, dentro da colección "Una mano tendida".

Así se presenta: "As árbores son os seres vivos máis vellos e máis grandes do planeta e poboan a Terra desde hai millóns de anos. Son seres complexos que se comunican e teñen estratexias de supervivencia asombrosas que fan que alcancen idades inimaxinables para calquera outro ser vivo. Relaciónanse e establecen interdependencias co resto de organismos do planeta e, por suposto, os humanos non somos unha excepción. Necesitamos as árbores para vivir e estar sans. Producen o osíxeno que respiramos, regulan a temperatura e filtran o aire. Os seus froitos aliméntannos e as súas follas segregan substancias químicas que melloran o noso estado de ánimo. As árbores proporciónannos unha infinidade de beneficios que ás veces non percibimos… até que desaparecen. Debemos entender as árbores e aprender a valorar a súa función indispensable no ecosistema, e debemos facelo á présa. O noso destino como especie está ligado ao seu e se non as protexemos estamos condenados a desaparecer."

Unha obra transxénero, cunha parte informativa moi ilustrada acompañada dun relato de ficción. Ambos xéneros van convivindo para construír un produto de interese. Os títulos dos primeiros dannos idea do que se vai tratar: Estrutura perfecta, as árbores non caen, tirámolas; As árbores reaccionan fronte ás ameazas; Canto tempo pode vivir unha árbore?; O misterio das árbores ocas; Cogomelos e árbores, a unión fai a forza; As raíces, un universo oculto baixo os teus pés; Bosques terapéuticos; O espazo das árbores nas cidades, cabemos todos?; Téñense que podar as árbores? e Beneficios das árbores nas cidades.