Aí o temos, un conto sobre un caraguexo que vai aumentando o seu tesouro coa axuda doutros habitantes do mar: a ameixa, a vieira, o berberecho, o longueirón, a ostra, a zamburiña e o mexilón. Un texto (conto rimado) de Alba Rozas e José Manuel Dopazo con ilustracións (que ocupan todo o libro e conseguen bos resultados coa introdución do dixital) de Iago Torres e con tradución ao portugués de Bruno Ruíval e ao inglés de Inma Pérez Casal. O tesouro do caranguexo está publicado por Boadice.
Acaban de publicar o premio Carlos Mosteiro de Literatura Infantil 2022, Teño un volcán dentro de María Canosa, ilustrado por Zaida Novoa.
O retrato dunha familia na que nace un rapaz con Asperger. O seguimento da súa vida e da relación coa familia e a escola, vista dende os ollos da irmá, uns anos máis vella. Vai contando, centrándose nos sentimentos, dende o momento no que o bebé lle agarra o dedo ata ese instante no que deben tomar distancias. Mi e Lu forman un tándem, no que ela asumiu o papel de coidadora, unha coidadora que non pode mostrarlle os afectos tal como os sente, que ha de estar atenta ás súas reaccións... que, a pesar de todo, de compartir habitación e tempo, non acaba de entendelo de todo.
Así se presenta:
"Miguel observa o mundo con ollos comúns, pero ten unha mirada diferente.
A súa cabeza procesa as cores, os números e a música dun xeito
especial. Quen o rodea é consciente do extraordinario do seu interior.
Miguel sente que baixo o peito algo estoupa.
Ten un volcán dentro."
Así comeza (ou case):"Miguel pasou, nese mesmo momento, a converterse no centro do meu universo. Nacera, o meu irmán, transformando a nosa vida para sempre. E eu souben, desde ese primeiro momento, que era un ser singular e inigualable. Non respondía só ao feito de que fose o meu irmán, nin de que se tratase dun ser indefenso, nin de que producira en min sensacións ata o momento descoñecidas. Como predicía a claridade do cuarto, Miguel era un ser dotado de brillo. Un ser de luz. Un faro. Por iso me atrapou desde o inicio.
Eu descubrín a Nee Barros nos vídeos de literatura galega que colgaba en Neumatiko. Un luxo, alguén adolescente contaba aos pares a historia da literatura, coas súas palabras, tal como a entendía e a divulgaba, algo marabilloso que nos facía lembrar a aquela xente do Seminario de Estudos Galegos estudando e divulgando.
Logo comezou a falar de obras particulares, foi dunha cousa a outra como algo natural. E rematou (por agora) falando de xénero e escribindo. Acabo de ler Nom estamos quebrades, publicado por Cuarto de inverno despois de ter recibido o V Premio María Victoria Moreno de Literatura Xuvenil. Cóntase en primeira persoa o tempo dunha estudante de filoloxía, autista, e a súa busca de quen é: heterosexul, homosexual, bisexual, asexual ou...? Nesas estamos, en descubrir quen é e o que sente, como se relaciona cos demais nunha obra que profunda nesas interioridades que tamén son política e sociedade. Tal como se di na nota de prensa "en linguaxe non binaria e galego reintegrado, representa a a diversidade, a empatía na descrición da amizade e os conflitos e dúbidas que xorden nas relación sociais. Non faltan nela unha morea de referentes do panorama galego a nivel musical e literario". Carmen Fouces declara "Unha temática que sempre estivera aí pero invisibilizada. É preciso escoitar e aprender do que a xente moza ten que contar. Penso que a obra vai ser referencial para o universo xuvenil e un espello para moita xente. ” Nee afirma: "Procuro representar realidades que vivo ou presencio a diario e que non están representadas, falo de modelos de relación que non coñecemos tanto, persoas racializadas, autistas, busco normalizar o uso do pronome elu e do xénero neutro, o galego reintegrado, etc.”
Un libro valente, sen dúbida!
Aquí está Francisco Fernández del Riego. O legado silandeiro da man de Héctor Cajaraville. Este autor xa leva realizado as correspondentes aproximacións aos anteriores homenaxeados: Antonio Fraguas, Carvallo Calero e Delgado Gurriarán. Un verdadeiro experto nos ilustres.
Neste caso, faille fronte á figura de Fernández del Riego a través dunha biografía que vai salpicada de cartas que, en momentos determinados este lle escribe a diferentes persoas: Álvaro Cunqueiro, Valentín Paz Andrade, Ramón Piñeiro, Celso Emilio Ferreiro, Antonio Fraguas e o propio autor. A continuación realiza unha cronoloxía recollendo a relación da biografía con cada un dos anos vividos e algún feito histórico de relevancia. Continúa cun listado de obra publicada nos diferentes xéneros: ensaio, narrativa, edicións, antoloxías e traducións. Recolle tamén os recoñecementos que recibiu don Paco e, para finalizar, a bibliografía utilizada tanto en papel como dixital.
O legado silandeiro é un bo título, porque del Riego foi un home silencioso que non se fixo ver a pesar de traballar moito e ben. Ademais dos seus estudos sobre o país, a literatura galega, os diferentes escritores e artistas, as cidades e provincias... hai que ter en conta as edicións de obras e as escolmas que divulgaron a obra dos escritores e tamén a narrativa de creación. Pero, ademais de estudoso, del Riego foi un home "de relación" que puxo a escribir a moitos autores que sen o seu apoio non o farían, axudou á publicación das súas obras... polo tanto fixo posible unha literatura máis rica. Creou as bases para posibilitala por medio da creación da editorial Galaxia e os estudos a través da revista Grial. Puxo en pé e mantivo a Fundación Penzol nesa Casa da Cultura Galega en Vigo onde el mesmo deixou os seus arquivos, biblioteca e colección de arte. Un home da literatura e do xornalismo, un pensador e activista galego a favor da identidade, un home de acción que fixo pola RAG en catro anos o que outros non conseguiran, un activista que levou a cabo o seu proxecto dentro do exilio interior. Un home de ben!
Unha nova obra de Eric Carle en galego: A araña moi ocupada publicada por Kalandraka, na colección Tras os montes.
O vento trae unha araña e todos os animais da granxa pasan por onde ela a convidala: a dar un paseo co cabalo, comer herba coa vaca, a correr polo prado coa ovella, a saltar nas rochas coa cabra, a envorcallarse no barro co porco, a perseguir un gato co can, a durmir unha sesta co gato, andar no estanque co parrulo... ela non contesta porque está moi ocupada tecendo a súa tea, cando o galo lle propón atrapar unha mosca pesada ela atrápaa e logo durme porque está moi cansa, leva todo o día ocupada e non contesta ó moucho que pregunta quen construíu unha tea tan bonita...
A repetición "Pero a araña non respondeu. Estaba moi ocupada tecendo a súa tea" vai con nós, ao longo do álbum, creando un ritmo e un acompañamento no que as persoas adultas poden colaborar coas prelectoras lendo a pares.
A tea e a araña están feitas en releve e poden seguirse cos dedos dende as primeiros pasos da elaboración ata o produto final. As ilustracións están realizadas con colaxes e xogando con cores en combinacións diversas e abstractas.
Un premio que se caracteriza por unha mala distribución de forma que non sempre damos accedido ás obras ganadoras pero que conta cunha característica moi especial: premiase a obra e máis tarde premiase á ilustradora ou ilustrador que mellores imaxes lle pon. Pois ben, na letra Francisco Castro Veloso e nas ilustracións Elena Andrés. O seu título Xoán, Xoana.
Na nova de prensa recóllese, a respecto do libro, que defende valores a ter en conta como a reafirmación da identidade na adolescencia, o bo manexo do rexistro de personaxes e do ritmo narrativo ou o a visibilidade dos aspectos de xénero que trata con naturalidade nun contexto educativo, a maneira na que aborda situacións de conflito como é o acoso, ou o tratamento do fútbol e a distribución dos patios de recreo e como reflicte un problema que se presenta tanto entre a rapazada como entre as persoas adultas (no colexio, e na familia), pon sobre a mesa a perseveranza e a loita, pero tamén o respecto, a empatía e a integración, así coma a necesaria convivencia en sociedade, co cal provoca que o lector sinta empatía polas persoas que son diferentes e ponnos -a nós- diante do espello.
Xoán séntese Xoana, quere que lle chamen así, porque se percibe nena, quere vestirse como unha rapaza e actuar como tal. Faino dunha maneira moi natural e ten a sorte de contar cunha amiga que a acompaña neste proceso de cambio. A nai tamén o fai e un profesor que está disposto a colocarse na diana vindo ao centro en saia para obrigar a enfrontar o problema... pero son moitos os que non poden admitilo: ao pai cústalle traballo, os avós non dan reaccionado, os compañeiros acósano, a directora do centro reacciona da peor maneira posible, as familias no whp, o ciberacoso... e como detonante unha liga de fútbol. Os de Atrás sempre dispostos a atacar e fronte a eles só pode resistirse, ademais, da súa posición clara e valente, pode contar co apoio de xente que decide actuar e non gardar silencio ante o asoballamento, os prexuízos e a inercia de querer que todo continúe igual. Realmente, só cando se provocan iniciativas de respecto e igualdade son posibles os cambios.
Sexto de primaria, dez días cara ao final de curso, días que se contan cara atrás (quedan 12 /9 7/ 8 /...) días para o comezo da liga), a violencia vai en aumento e pode estallar en calquera momento, van necesitar axuda... e conseguirana (hai xente disposta a pintar a bandeira multicolor na patio unha noite, a roubar as porterías de fútbol outro e incluso e levar os balóns para que nons e poda xogar). A voz protagonista, resulta por veces algo infantil e outras moi madura, seguramente son así cando teñen once ou doce anos, sempre decidido e con argumentacións fronte á violencia, disposto a recibir golpes e insultos antes de volverse atrás, a pesares das dúbidas que por veces a asaltan. A pesar de tantas bágoas, de tantos malos momentos, Xoana resiste e o mundo vai ser algo mellor.
Un novo cómic, dende Galaxia. Trátase de A batalla de Rande de David Braña e Pablo Prado, que se presenta así: "En
1702, durante a guerra de Sucesión española, aconteceu un dos fitos
navais da nosa historia. Galeóns españois, acompañados por forzas
aliadas francesas, arribaron á ría de Vigo co maior tesouro que xamais
cruzara o Atlántico. Ata alí os seguiu a escuadra da coalición
anglo-neerlandesa, coa idea de apoderarse do botín. A batalla foi encarnizada, as augas da ría parecían arder e, aínda
hoxe, segue a ser motivo de especulacións, investigacións e, incluso,
posta en relevo polo escrito Jules Verne na súa novela 20.000 leguas baixo dos mares." Acaban de chegar os "Borbóns" a España, as riquezas transformadas en tesouros viñan de América e os inimigos tentan conseguilas... Todo isto pode visualizarse mentres unha nai leva ao fillo co can ao museo de Redondela onde lles contan a historia que nós vemos en directo.
O volume comeza cun prólogo dun mestre de esgrima (Damián Troncoso Saavedra) que nos fala da batalla como desculpa para acabar contándonos a relación desta cun tratado de esgrima, Nobreza de espada, que o seu autor perdeu naqueles tempos e polo tanto é un dos tesouros que andan por San Simón. Xa vemos que hai tesouros de todo tipo...
Ánxela e Spencer de Carlos Meixide é unha novela infantil, situada entre Guitiriz e Betanzos (sei da querenza do autor polos topónimos, por algo asinou as novelas xuvenís Ons, Cans, Guitiriz, Arousa e Portugal). As ilustracións de Julia Lago (a ganadora do Premio Castelao con Nós seis son moi persoais e recoñecibles.
Así se presenta: "Na aldea onde vive Ánxela, os muíños do parque eólico deixaron de xirar coma todos os días. A xente di que houbo un accidente, que unha avioneta se estrelou contra eles, que o exército anda a facer pescudas pola contorna... As preguntas aumentan cando Ánxela atopa, no galiñeiro da súa casa, un peluchiño adorable con aspecto de toupa. Di que se chama Spencer. Pero... Quen é? De onde vén?, e sobre todo..., como se pode ser tan bonitiño? Unha emocionantísima viaxe repleta de humor e trepidantes aventuras." Tamén de tenrura, afectos que se materializan en actos e caricias, que dan resultados de tal forma que se alguén se empeña en libros de emocións igual teñen que ler este, para ver como se pode tratar esa temática sen ñoñerías.
Dúas rapazas dispostas a todo para defender a unha criatura doutro planeta, dúas familias que botan mans sen demagoxias nin mimos, a presenza do rural nunha historia moi actual, amores e celos que se tratan dun xeito san, a música galega asentada na obra (a de antes e a de agora)... e un relato para ser lido, sen dúbida. Para min, o feito de que aparezan os eólicos, aínda que sexa ao paso, achégalle un plus de autenticidade porque dende qué aldea non se ven parques eólicos?
Nin me amoles de Ana Carreira obtivo o XII Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil. Aparece, agora, publicado na Biblioteca Dramática Galega, con ilustracións de Noemí López que achega as magníficas imaxes ás que nos ten acostumadas de grandes distancias entre as crianzas e os maiores, de curvas que nos levan case aos castros, de seres tenros e fondos arquitectónicos recoñecibles; ela comparte con nós o mundo infantil dunha maneira que nos emociona, neste caso con cores cálidas criaturas coa redondez que lles corresponde afastadas desas "Barbies" mozas sexuadas en pequeno formato, con grandes picados e contrapicado que nos mostran a realidade a vista de paxaro ou dende o chan... Un acerto!
Así se presenta: "Lola é unha nena que sofre os abusos do seu compañeiro Mamalón, aguanta as impertinencias da súa veciña Meticona e resígnase á ausencia da súa mai, que nunca pode xogar con ela. Pero un día, ao volver da escola, da súa mochila emerxe Nin, un trasno ou trasna, segundo lle pete, a quen só Lola pode ver. Entre xogos e reviravoltas, Nin apréndelle á nena outro xeito de enfrontarse aos problemas." Moi ben resumida a historia, introducindo ese ser do que non se explicita o sexo pero que resulta ese amigo que precisa a nena sen irmáns, sen que apareza o pai, coa nai traballando sempre e cunha veciña "metichona". Un texto moi áxil, que semella brincarse máis que dicirse que xira ao redor desa nena alegre (a pesar de todo) que bota de menos as caricias da nai pero está disposta a valerse por si mesma e agradecer a axuda desa criatura Nin que cambia a realidade con humor.
En canto a outras novas, estaría ben dicir que Violeta Parapluie (I Premio Arume de Poesía Infantil) acaba de saír en castelán na editorial Triqueta Verde en pasta dura e maior tamaño. Ou tamén, que a USC acaba de publicar O diario de contos de Gabriela do médico Manuel Martínez Pérez ilustrado por varios rapaces e rapazas do Hospital Clínico Universitario de Santiago.
