venres, 31 de decembro de 2021

A nena lectora, un novo libro da colección "A pequena memoria"

A nena lectora de Manuel Rivas é o segundo libro da colección "A pequena memoria" que comezou con A lavandeira de San Simón. Garda coa primeira o formato de libro grande con pastas duras e ilustracións abondosas, tamén un texto informativo ao final onde se relaciona o relato coa Historia dos tempos nos que está situada e as imaxes de fotografías daquel tempo nas gardas. 

Recuperar a memoria é necesario, por iso, despois da historia anterior relacionada co campo de concentración na illa de San Simón nos tempos de guerra e posguerra, acaía este ano (no que celebramos o centenario da morte de Emilia Pardo Bazán) recalar na Coruña que se reflicte no seu libro A tribuna. Son os tempos retratados, unha familia de pai trapeiro e nai misteira, cun irmá maior que lles le e ha de fuxir, despois de protestar contra a guerra de Marrocos. Cando el se vai a nena acude á escola de Antorcha Galaica disfrazada de neno para aprender a ler, porque nas lecturas están os soños, as vidas que vivimos fóra da nosa, está tamén o valor da cultura e da aprendizaxe ou por facer posible un mundo mellor. No medio dos trapos o pai trae tesouros para a casa, restos que alguén tirou ao lixo e que eles aproveitan como eses espellos deformes ou unha medio autómata coa maquinaria á vista. E... esa nena que lle le á nai na enfermidade e, posteriormente, ás mulleres da fábrica, mentres traballan, é unha luz que as fai soñar e tamén unha esperanza porque é muller e le, porque é pobre e sabe.

As ilustracións son de Susana Suniaga, quen ganou o concurso de carteis do Salón do Libro o ano dedicado ao humor.

mércores, 29 de decembro de 2021

Para tempo de Nadal, algún libro con esta temática e algún álbum

Xa doutros tempos pero falanndo de Papá Noel e de como se esqueceu de pedirlle o que máis quería: Tento e mailo Nadal de Ricardo Alcántara e Gusti. En Tambre.
 A
s caras da miña choiva de Kristine Sabaite. O libro dunha ilustradora que nos introduce no tipo de chuvias. Un libro orixinal que hai que xiralo, que se le nun sentido non convencional. A avoa di que a chuvia ten moitas caras que só as persoas quer quedan quietas poden ver, e van aparecendo os nomes: bauxa, cebra, arroiada, mera, trebón, xistra... En Galaxia

En Tambre, O desexo do coello de Ramona Bâdescu e Delphine Durand. O coello ten un desexo que non chega a ver claramente, mentres tanto aparece o esquío que ten o desexo de merendar con el e parolar, o oso formigueiro que trae pasteis e ten o desexo de comelos compartindo con eles... de pronto, o coello descubre cal é o seu desexo, méteos no coche e emprende o camiño cara ese anceio.

A receita do queixo lunar de Paloma de Toro, con ilustracións de Nuria Díaz e publicado por Galaxia. Porque Petroski, a queixeira, vivía na lúa soíña, pero un día aparece unha astronauta terráquea que se asusta cando a descobre. Ela dende a lúa e a outra dende a Terra, chegan a  atoparse a través da lente de sendos telecopios e descobren  que non hai que asustarse da outra, que poden ser amigas... Un libro no que igual atopamos moito texto para o que conta...

martes, 28 de decembro de 2021

Un novo libro de Ramón Caride

As músicas viaxeiras de Ramón Caride con ilustracións de Dani Padrón, publicado na colección Merlín de Xerais. Dise na presentación editorial que "En tempos remotos, as princesas vivían fechadas en torres mentres agardaban a chegada de príncipes con sangue azul. As pandeireteiras, pola contra, tiñan que buscar a vida polos camiños... Con todo, nin moitas das mulleres se resignaban ao seu destino nin todas as princesas se conformaban con non poder ver o mundo cos seus propios ollos. Aínda que daquela había homes ruíns nas encrucilladas e nas tabernas, ou en pazos; tamén había mozas que loitaban para poderen ser elas en liberdade. Esta é unha historia que fala de princesas rebeldes e de músicas ventureiras, que nos lembra que non todos os contos son exactamente como nolos contaban." Si, a historia sitúase nun mundo afastado no que os convencionalismos mandan, as princesas e os príncipes han casar con quen decidan seus pais pero hai algúns rebeldes que fuxen para non facelo, incluso un deles vaise vestir de muller e andar entre elas. Buscan a liberdade das músicas ambulantes, das que van de lugar en lugar cantando para sobrevivir e facer máis agradable a vida dos demais. O mellor de todo é cando se atopa o príncipe que racha roles e estereotipos (un príncipe trans) coa princesa coa que estaba prometido, ambos fuxidos dos palacios, pero nin se lles pasa pola cabeza volver e obedecer aos pais, así de aditiva é a liberdade.  Contado ao modo dos vellos contos, dándolle a volta e introducindo novos valores. A historia de cada unha delas (María Farrapeira, Frida do Norte, o príncipe e a princesa que fuxiron escapando do/a outro/a) remítenos, de novo, ás promesas que deben cumprirse para non recibir castigo, contar os segredos para non perder o amor aínda que iso che leve á peor das pobrezas, os contos dos avós, as probas ás que son sometidos os irmáns para saber quen gana o "tesouro" ou aos malos tratos e a violencia de xénero xogando as cartas do destino e do demo. Unha versión de Baba Azul na que as mulleres se salvan a si mesmas, sen preocuparse de facelo con aqueles que queren que as mulleres os obedezan. 

Unha e outra vez, as mozas demostran o seu valor e intelixencia, porque grazas a iso poden vivir libremente, naqueles tempos nos que poucas o conseguían e... agora mesmo.

luns, 27 de decembro de 2021

Sobre un diplodoco

Icía e o diplococo caguiñas de Antonio Yáñez vainos falar das dificultades dun animal temeroso, sobre todo cando carga a cantidade de quilos deste e un tamaño descomunal.

Que pode pasar cando acolles un dinosaurio? Porque está calro que non o podes adoptar, pero acollelo ata os seis meses en que se debe facer autónomo... é outro cantar. Moi difícil de levar a convicencia, pero moi divertida tamén. Menos mal que está o grupo de amigas (as Demo) que colaboran; menos mal que os pais son comprensivos e que os veciños tampouco teñen mal. 

As ilustracións de Teresa Novoa acompañan moi ben a historia ata o puto de continuarse a si mesmas cando se ve esa necesidade para poder recoller no encadre todo o que non debemos perder.

venres, 24 de decembro de 2021

Un novo libro de Oli

Estamos acostumadas a atopar a Oli nos álbumes de Kalandraka, especialmente nos dos ratiños, pero esta vez chega da man de oqueleo para contarnos un relato de elefantes.

O elefante que perdeu a memoria é unha historia narrada polo neto dese elefante que perdeu a memoria. El vai contando como era a casa dos avós, o que facía o avó cada día (limpar os camiños, ), quen son os seus amigos (por exemplo o hipopótamo) e con quen non se leva ben (xirafas, rinoceronte...) e todo o que pode ser (elefante - chafariz, elefante - aeroporto, elefante - trampolín, elefante - elevador...).  O avó é un elefante servicial que gusta de facer ben, de axudar aos demais a ser un pouco máis felices, ata o punto de que pode crear arcos da vella para que a rapazada os vexa. Por iso se cabrea coas xirafas porque comen todas as follas e ramas tenras sen pensar nos demais, ou porque non axudan aos paxariños que caen do niño. Un bo día o elefantes despístase, confúndese, non sabe que fai ou onde está, esquece ata volver á casa cando cae a noite, non recoñece á familia... perdeu a memoria! O que máis lle interesa é a música así que goza cantando e ensinándolle cancións aos netos que as aprenden deseguida. Un día colleu a senda dos elefantes e non volveron saber del. Tempo despois atoparon un caderno onde apuntara as cousas que lle importaban para lembralas cando xa non puidera, e nel estaban as fotos, unha pequena biografía; todo aquilo que temía esquecer para sempre. 

Moi ben contado, como  de corrido. Moi ben descrita esa realidade das enfermidades da memoria. A nós quédanos a pena de saber se alguén se fixo cargo dos traballos do avó elefante, desas cousiñas que el facía mellor ca ninguén e que tanta alegría espertaban ao redor.  

As ilustracións son de Chus Rojo, moi expresivas, con cores planas, nalgún caso semellantes a planas de cómic. Axeitadas para as idades recomendadas, a partir de seis anos.

mércores, 22 de decembro de 2021

Libros que falan do que repetimos e da morte


O NONicornio  de Mark Uwe Kling e Astrid Henn pubblicado por Picarona. Esta ser nace dun ovo (algo raro, non?) e a toda proposta contesta cun NON, atopa ao mapache que sempre di QUE e pasa a ser mapaQUE, o canE que se chama así porque sempre di E... van xuntos para Ningunlugar (aquí cambio o sentido da lectura pasado á vertical). Atopan unha princesa nunha torre, quere que a rescaten, ela é a pinceSIña porque sempre di SI. Farano, porque é difícil negarse aos desexos de alguén que sempre afirma. E alá se van, a princeSIña quere montar ao NOnicornio pero el só llo permitirá despois de que elao leve ao carrelo, e así... ata que nos propoñen continuar a historia cunha serie de personaxes que nos apuntan. Un libro para completar coa lectura e seguir escribindo.

Chora, corazón, pero endexamais raches de Glenn Pingtuad e Charlotte Pard e publicado por Galaxia. Un libro sobre a morte, porque ela chega á cabana na que viven os catro netos e a avoa que está enferma. Os cativos entreteñen a morte dándolle café pero cando lle piden que non leve a avoa ela cóntalles a historia de dous irmáns (Desconsolo e Pesar) que viven no alto da montaña e sempre levan a cabeza baixanon poden ver ás dúas irmás (Alegría e Ledicia) , cando se atopan namóranse e viven xuntos ata que chega a morte e se van xuntos, a morte di que da mesma maneira a Vida non pode vivir sen a morte, asi que morre a avoa e a morte di a frase que lle dá título ao libro.

 

luns, 20 de decembro de 2021

Un libro disco, un texto cunhas imaxes e a múscia que acompaña. Lingua guapa.

Lingua guapa. Cantos que contan... é un libro cd, un libro de poesías de Fina Casalderrey ao que acompañan as ilustracións de Lucía Cobo e as composicións musicais de Néstor Blanco. 

Moitas mans, moitas voces, unidas para celebrar a lingua guapa, alumnado dos centros de ensino (CEIP Álvarez Limeses, a EEI Fina Casalderrey, o CEP Marcos da Portela e o CEIP A Xunqueira, o IES Luís Seoane e o Valle Inclán), ou dos coros, a Xove Orquestra Filharmónica Cidade de Pontevedra; coreografías e gravacións.

Os poemas cancións son introducidos por unha serie de citas (maiormente estrofas ou versos de poetas galegos) que abren boca ao redor do tema que se vai tratar no poema, así ata catorce veces. Unhas ilustracións moi coidadas, nas que se busca a imaxe máis acaídas sen aforrar esforzos, rodeando de debuxos os versos e de cores a cancións.

Unha obra coral.

sábado, 18 de decembro de 2021

Un libro que continúa unha historia anterior e... igual ten que seguir

 

Todos fomos, un libro que continúa unha historia anterior, Todos somos, e... igual ten que seguir noutra seguinte.

Marcos Calveiro situounos ante a desaparición dunha adolescente, a repercusión no barrio, o corpo de policía (especialmente a inspectora a cargo do caso) e unha xornalista disposta a facer o que sexa por chegar o maís arriba posible. Seis anos máis tarde todo segue igual, é dicir, cumpríonse as profecías, a xornalista está no máis alto, a inspectora carga culpas por non dar atopado á rapaza, a comisaría cun "bocazas" que lle pasa as noticias a esta xornalista do morbo en tempo real, as persoas que rodeaban a rapaza levadas a estremos (o pai chega a deputado dun partido de dereitas no que lle permiten todo tipo de barbaridades para desprestixio da democracia), un amigo que cortou a súa vida naquel momento, a nai situada nunha ola de depresión...

A aparición da moza abre todas as espitas para que podamos ver o retrato robot daquela situación, pero a historia non se pecha, déixanos agardando a entender, a saber que pasou realmente, de aí que pensemos nunha terceira entrega aínda que non debería tardar. 

A sabiduría de Calveiro: "A Lina o hospital parecéralle unha gran residencia dse anciáns; realmente todo o país o era: cada vez que volvera dende Madrid nestes últimos anos sentira que, devagar, todoseles, coma grandes mamuts, camiñaban inexarablemente cara á extición. Resultaba estarrecedor e ninguén parecía mover un só dedo para evitalo. Unha desfeita." (...) Era ela e á vez non era. Aquela nena que coñecera estaba dentro do corpo daquela mmuller, pero case non era quen de recoñecela" "A expectación era máxima, incluso abriría o programa coa presenza do alcalde da cidade, un político populista que ela detestaba, pero que se convertera en todo un persoeiro polas sáys declaracións surrealistas, bailes desacompasados e decoracións de Nadal."

A novela negra dando a imaxe conxelada da sociedade, mostrando o horror dunha situación que semella non ter remedio, uns poucos (ou unha a secas) tentando soster a credibilidade das institucións democrátivas... como a vida mesma.

Marcos Calveiro, analizando a sociedade.

xoves, 16 de decembro de 2021

Dúas novelas: o premio Raíña Lupa e unha novela de instituto

O premio Raíña Lupa 2020 recaeu no libro de X. Antonio Neira Cruz, O enigma de Santiago que agora publica Galaxia na colección Costa Oeste. Unha novela situada en Compostela, na actualidade, pero que viaxa ata os tempos dos arzobispo Fonseca a través dun túnel que se move debaixo do plano da cidade.  Unha nai desaparecida, un pai que non deixa de buscala, un adolescente que vive no casco antigo e unha moza que lle dá a volta a todo cando entra nesa casa familiar para recoller un sobre que deixa para ela o pai.

Tres amigos e unha cadela viaxando no tempo, pasando polos lugares da Inquisición e polos actuais, as decisións que hai que tomar para volver ou quedar noutro tempo e... unha solución ao enigma dos desaparecidos, daqueles dos que nunca máis se sabe.

O conserxe de Xosé Luís Vázquez Somoza, publicada por Xerais na colección Fóra de Xogo é unha novela de instituto. O conserxe e a directora, o alumnado e dentro del aqueles indeseables que ninguén quixera coñecer aínda sabendo que son produto dunhas circunstancias (as dúas rapazas que insultan e ameazan a través do móbil á compañeira, o rapaz que agrede ao compañeiro e o somete a bulling), a delincuencia aparecendo xa neses lugares que deberían estar libres de maltrato... Un suicidio, ou asasinato? Un conserxe que decide indagar que pasou cando xa a policía pechou o caso e descubre algo tremendo pero... o que el decide é absolutamente inesperado. Porque tamén aparecen os dilemas morais e porque estou segura que aqueles que lean a novela e decidan comentala discutirán moito ese final. E, no medio os amores que aparecen cando menos se agarda e fan dicir aquilo de que fron a "non hai quen te queira" a ver se "hai quen te deixe de querer".

mércores, 15 de decembro de 2021

Un novo libro de Fina Casalderrey: O xenio da Cidade do Sal

Un novo libro de Fina Casalderrey: O xenio da Cidade do Sal, con ilustracións de Xosé Cobas e música de Luís Soto.

Unha música, Mozart á galega, con Cuartetos para Frauta e trío de cordas de W. A. Mozart con temas tradicionais galegos. Dise que "Cando Mozart viaxaba por centro Europa sorprendendo a propios e estranos, en Galicia o mar xa batía contra os cantís de Cabo Vilán, os monxes do Mosteiro de Samos xa cantaban Gregoriano, nas lonxas o peixe era vendido a gritos, a Compostela chegaban cada día centos de almas que buscaban a paz e o perdón." estamos pois ante a historia dun músico, Mozar, o camiño de Santiago, e unha historia que sitúa ao pequeno xenio no seu tempo e no actual con doce anos, aínda que xa unha vez chega a Galicia o tepo ten corrido e a idade é a que é. 

Unha historia de Fina cun CD coas músicas. Unha historia sobre un xenio e a relación coa súa familia (pai, nai e irmá). Un relato no que de probnto aparece un cabalo alado que o vai conducir polo camiño ata chegar a San Andrés de Teixido. Os caprichos dun neno superdotado, a escatoloxía facéndose un lugar no texto pois, por moito que escriba operas, é un neno e iso é i que lle gusta. Fina amóldase a un binomio e sae del como só poden facelo as boas escritoras. As ilustracións de Cobas acompañan marabillosamente o texto creando ese misterio tan necesario.

Agora que chega o tempo de agasallos... un libro con música, unha historia ben contada (da man de dous narradores: escritora e protagonista) e unhas imaxes fermosas.

luns, 13 de decembro de 2021

Novela xuvenil: O cemiterio de barcos


O cemiterio de barcos de Francisco Castro, publicada por Galaxia na colección Costa Oeste. Da presentación editorial: "David lembra moi ben canto gozaba das vacacións de verán na vila natal do seu pai, cando era neno. Agora ten dezaseis anos e todo é distinto: foi un curso difícil no instituto e nada lle apetece menos que volver á vila de sempre para aburrirse unha vez máis, por moito que o seu pai insista en animalo. Pero así como chega coñecerá a Lucía, unha rapaza que vén de saír dunha relación tóxica e violenta, e xorde entre eles unha complicidade case instantánea. Xuntos descubrirán un segredo soterrado na vila dende hai décadas para así desvelar unha rede corrupta que ameaza con estragar os recursos e o equilibrio da vila e os seus habitantes." 
Un pobo, gobernado por un cacique que se reproduce a si mesmo, pasando o poder de pais a fillos, con mano como para evitar que traballe alí un médico porque é de esquerdas, para urbanizar o que queira e ata para quedar con propiedades que eran dos derrotados na guerra. Esta trama únese á de amizade e amor adolescente, unha parella na que el é fillo do alcalde (polo tanto futuro alcalde) e ela unha filla de solteira, el controlador e con visos de maltratador, ela presa do amor romántico... pero a amizade pode salvar dunha parella escura, pode incluso converterse nun novo amor. Ese médico e o seu fillo, a bibliotecaria e un vagabundo é posible que desfagan toda esa rede de corrupción e violencia.

sábado, 11 de decembro de 2021

Libros da editorial Belagua

No Culturgal, cando presentamos a guía Donas no espello da LIXG, contactamos coa xente de Belagua. Un bo encontro, elas pasáronnos uns títulos para GALIX, entre eles están Un mundo para Maruxa e Galegas na ciencia dos que xa se falou neste blog, pero ademais A árbore dos vagalumes, Rsaura e o mar e Rosaura. Cesteira de Mondariz da qutoría de Isabel Blanco e as ilustracións de Luz Beloso.


 
Un mundo para Maruxa é unha historia medio ambiental sobre o perigo dos plásticos no mar a través da historia dunha londra que terán que levar ao Centro de recuperación.

Galegas na ciencia recolle a vida de vinte mulleres galegas que se dedicaron á cienca, dende Isabel Zendal ás irmás Jimena e Elisa de la Vega. Un libro tamén necesario. 

A árbore dos vagalumes de Xulia Mª Barros (terapeuta e música) con ilustracións de Diego Salgado. "Unha emotiva historia interxeracional, sobre o valor dos afectos, o respecto aos maiores e, sobre todo, a importancia de conservar a memoria, é dicir, a capacidade de non esquecer de onde vimos." Avó e neto, perda de memoria, amizade e lembranzas, paso da maxia dun a outro, a vida e o seu percurso...

De Isabel Blanco e Luz Beloso, temos unha case colección ao redor da figura de Rosaura que, nun libro é Cesteria de Mondariz, noutro une o seu nome ao mar para se converter en mariñeira, mariscadora, redeira, percebeira, pescantina na lonxa... traballa nas bateas ou na fábrica de conservas. E noutra entrega temos As recetas de Rosaura.

 

xoves, 9 de decembro de 2021

Un novo libro dunha escritora que non defrauda

 

Eva Mejuto acaba de publicar un novo libro. Sempre os agardamos con ilusión, porque non defrauda. Agora acaba de apafrecer Neko en oqueleo con ilustración da capa de Bea Gregores (outro valor en alza). 

Unha historia contada por unha nena que semella falar co can que leva ese nome. O seu can, dende que o atopou no lixo, dende que o fixo amigo e nunca se separ del. Por iso, Neko será testemuña do seu paso polo Xuzgado, da relación coa xuíza, dos segredos que doen (cando se gardan e cando se contan), das  duras experiencias que nunca debera ter unha nena e da luz que se vai abrir cara ao final porque cando contamos con tempo todo pode ter solución. Tan ben contada, como nesa confesión que sae a borbotóns para desafogar, o relato agárranos ata o seu remate.

Violencia de xénero e diversidade dándose a man, podería semellar demasiada carga, pero tal vez se dixira doadamente porque se buscou o lugar axeitado para facelo. Un libro para acompañar!   

mércores, 8 de decembro de 2021

Varios libros, primeiras lecturas para as bibliotecas


O asubío do avó de Ángeles Goás está ilustrado por Leandro Lamas e publicado por Galaxia. Hai músicas que levamos dentro como a voz e o asubío, os ritmos que facemos cos dedos, as mans ou pés sobre diferentes partes do noso corpo, os aplausos cos que agradecemos... O asubío é algo que sabe facer moi ben o avó deste conto, pero un día pérdeo e terá que buscalo ata que á fin vaise con el. Hai que saber irse, hai que saber despedirse, hai que deixar marchar cando chega o momento. Esa é esta historia, o adeus dun avó e o seu neto, a lembranza que deixa e que se recupera cando o rapaz é quen de asubiar el tammén, de recuperar o asubío que sempre relaciona co avó.

Unha historia triste que se alegra coa música e os afectos que a percorren. 

No bosque de Ainara Azpiazu e traducido por Ana Escourido, está publicado en La topera. Dise que é "Un himno á beleza dos nosos bosques e dos seres que os habitan. Un álbum ilustrado que nos invita a valorar o que está preto e coidalo como se merece. Vive unha aventura da man dunha moza, o seu avó e unha cámara ..." Porque o seu avó -de novo- foi cazador, pero agora -xa maior- o que fai é fotografar aos animais que pode ver no bosque. Alá van os dous, pero a nena non dá visto nada (igual é que non puxo as gafas de ver animais libres) aínda así, cando chegan á casa descobre que o avó tomou moitas imaxes nas que estaban eses animais e tamén ela, na floresta. Boa historia, bo texto e boas imaxes, quen dá máis?

Cinco minutiños máis de Marta Altés publicado por Blackie Books en versión de María Alonso Seisdedos. Todo podería resumirse nisto: "O tempo, que cousa tan curiosa. Papá fala seguido dese tema. Pero eu creo que sei máis do tempo ca el..."Comeza co pai, pola mañá, pedindo cinco minutiños máis de descanso e remata cando os raposiños lle piden a el cinco minutiños máis no conto da noite. Unha historia chea de tenrura e cambio de roles natural, sen esforzo de ningún tipo, tal como vai o río.

luns, 6 de decembro de 2021

De cómics e novidades (II)

Aldara. A lenda do cervo branco de Inés Vázquez, publicada por Demo, a editora de Manel Cráneo.

De culturagalega.gal recollemos "A autora, que debutara cunha historia curta no volume colectivo Licor Café presenta a súa primeira proposta longa, "unha fantasía costumista para todos os públicos que nos amosa o rural galego máis máxico e que máis bebe das tradicións". A lenda tradicional A doncela Cerva, que Leandro Carré Alvarellos recolleu na zona de Doncos no século XIX serve de base para esta obra de 144 páxinas a toda cor.

Unha novela gráfica da autoría dunha moza, baseada nunha lenda tradicional que retrata "Un misterio que ameaza a vida tranquila dunha aldea afastada no medio do bosque, uns personaxes envelenados polo seu pasado e unha maldición xurdida na natureza". Eses son os ingredientes, aos que hai que engadir unha realización magnífica a nivel de imaxe e a inmersión nun mundo infantil rural que nos remite a realidades vividas nesa especie de enfrontamento entre uns e outros, ese mal mirar ou quedar prendado da rapaza que anda polo medio, esas palabras que non se din porque non estamos dispostos a escoitar a verdade do outro pois pode descobrir que andamos a tapara nosa responsabilidade, os espíritus vagando pola natureza e un mito que se repite, un ser que non é ser e vai existindo grazas ao humanos. Boto de menos algo da claridade gráfica no relato; debo confesar que as elipses do cómic moitas veces continúan a precisar algo máis de información para que o lector ou lectora non perda nada do que se quere contar. Ás veces, preguntoma de onde saiu ese esforzo de achegar a banda deseñada á poesía e obrigala a contaro que non se conta, a facerse máis connotativa...

sábado, 4 de decembro de 2021

De cómics e novidades (I)

Da presentación editorial:

"Chiharu é unha moza orfa salvada da morte por unha misteriosa guerreira. Quen é esa nena que leva sempre unha tartaruga no alto da cocorota? Por que quere apreixala o máis desapiadado asasino do imperio?

Abel Alves e Jorge Campos compoñen unha trepidante historia de aventuras, unha homenaxe á cultura do Xapón. Unha lectura que te vai deixar sen alento.

A partir dos 10 anos."

Unha historia oriental, contada polos occidentais Abel Alves e Jorge Campos, un mundo propio da creación do afastado este que agor atamén podeos contar nós, e non o facemmos mal. Que queredes querreiros... aí os tedes, heroes... aí os están!

Un misterio coas aventuras continuas. Continuará...?

xoves, 2 de decembro de 2021

Darío Xohán Cabana. As viaxes do príncipe azul

As viaxes do príncipe azul de Darío Xohán Cabana, foi publicado por Galaxia na colección Sete Mares, no ano 1993. As ilustración son de Xan Balboa, ese artista que semella tocar no románico e que tan boas imaxes  nos ten achegado nas obras dos lugueses Paco Martín e Darío Xohán Cabana (Chirlo Merlo na figueira). Os títulos dos capítulos semellan acompañar marabillosamente o estilo das ilustracións: Onde se empeza polo principio contando a difícil xeración do príncipe Cerúleo, Onde transcorre a infancia e primeira mocidade do príncipe Cerúleo, Onde o príncipe Cerúleo ten unha aventura cun pavoroso dragón... ata Onde acaba felizmente esta verdadeira historia.

Comeza a historia e convén ler ese principio para recoller o ton do relato: "Había unha vez un rei e unha raíña que querían ter n fillo; pero non o daban feito, e iso que traballaban noite e día con gran entusiasmo e dedicación. Xa levaban sete anos neste empeño, e non é cansasen de traballar, pero empezaban a desesperar de que a natureza puidese obrar ela soa." Despois de tentalo nunha clínica da Confederación Alpina, por recomendación dos que o rodean e ante o medo a cambiar a dinastía, fan unha convocatoria no Boletín Oficial do Estado para un concurso de ideas, o que diga a maneira de conseguir herdeiro será recompensada. Así chega a palacio unha meiga que pedirá a liberdade para o seu único neto que esta nas prisións reais por conspiración política ("Se o teu neto fixese coma min e non se metese en política, non estaría no cárcere" dille o rei). Acceden a cumprir as condicións e nace o rapaz, a meiga que xa é madriña vaille conceder tres dons que lle axudarán no futuro (ver por debaixo das aparencias, pensar dúas veces antes de tomar decisións e poder tras-acordar). Medra o príncipe sen destacar polo seu corpo nin polos estudos ata o punto de que o pai declara: "A formación dos príncipes herdeiros non debe quedar exposta á azar da súa intelixencia, nin o prestixio dun futuro rei debe arriscarse na rendición de exames escolares coma se dunhas oposicións a garda municipal se tratase, Reclamo os dereitos da tradición, e ordeno e mando que sigas a antiga e educativa vía que as vellas lendas prescriben, que é a de correr aventuras un tempo e gañar cabaleirescamente unha esposa para sentar no trono que che pertence por sangue, e non por neuronas nin farrapos de gaita" e continúa dándolle consellos "Na medida en que nos é dado escoller, que moito non é, as aventuras contra dragóns son de gran lucimento. A defensa de pasos honrosos contra cen ou trescentos cabaleiros tamén está ben, pero non cha recomendo, tidas en conta as túas dubidosas virtudes militares. Tamén hai fermosos casos de cabalos máxicos, de bosques impenetrables con princesas dormentes, ou de bater con un  que pon tres condicións para gañar algún premio, ou cun home pequeniño que te leva a un reino subterráneo (...)".

Bótase o príncipe ó camiño e ten a súa aventura cun dragón co que conversa e queda por vencedor ante a vila cando o sucede é que ao dragón lle toca durmir trescentos anos, o encontro coa fada Lupina que por un exceso de sinceridade o mantén prisioneiro unha chea de anos ata que consegue superar as tres probas ás que o somete, ou aquela na que "gaña unha princesa e non sabe que facer con ela" así que trasacorda, marcha onde a meiga madriña e co seu neto revolucionario artella a maneira de converterse en bibliotecario cando se instala a república. Porque a el o que realmente lle gusta é ter conversas filosóficas e andar entre libros, por iso, cando atopa unha biblioteca nun mosteiro case queda alí para sempre porque el adora "escoitar cos ollos as palabras dos mortos". A historia acaba felizmente "O desherdado príncipe Cerúleo gañou a oposición con xustiza e folgura, e desde aquela viviu canda súa madriña, sempre tranquilo e feliz, e non lle faltaba algunha perdiz que outra cando era tempo de caza"

O humor acompaña a crítica ao caciquismo instalado no poder municipal, aos reis cos cartos en paraísos fiscais aos que marchar cando se declara a república, ás princesa caprichosas e faltas de educación... pero tamén recoñecemos os nomes da materia de Bretaña (a fraga de Brocelandia, Merlín, Excalibur...) que acostuman acompañar as historias deste autor.  Esta, particularmente, vai coma un río, contada nesa maneira tan propia e engadindo os ingredientes aos que el lle ten moita querenza.

martes, 30 de novembro de 2021

Darío Xohán Cabana: O avión de Cangas

O avión de Cangas foi publicado en 1992, na colección Merlín de Xerais, despois de resultar finalista do premio Merlín 1991. As ilustracións de Fran Jaraba xogan con branco e negro, as diferentes tonalidades de grises e o azul. O protagonista da historia é Belarmino, pero nunca imaxinarías que ese é o nome do tal avión de Cangas, o que ten a base na praia de Rodeira e fai a liña de Cangas a Vigo, sobrevoando a ponte de Rande para deleite dos pasaxeiros. Ás veces tamén voa polo gusto de facelo e faino de baleiro, como cando tivo o accidente na ala esquerda e tivo que agarrarse ós pés do Aire; a Lúa alumeouna mentres puido, a Curuxa foi buscar axuda e acudiron a rescatala o Ferreiro de Tirán (ou Pepiño da Cagula) que fora funambulista e John Balan, o famoso vaqueiro de Marín que pasara a mocidade no Far West americano. Despois deste accidente e por mor dun panfleto da Compañía Antiga de Motores de Pasaxe Sociedade Reconvertida o avión deixa de facer servizo de pasaxeiros a converterse en correo, grazas ao capital insuflado polos irmáns Dalton (que tamén son galegos que volven da emigración). Nunha ocasión Belarmino salva ao director xeral da COMPASORE (que tanto mal lle fixera co panfleto) de morrer afogado, ao que este responde con xenerosidade desculpándose e facéndolle publicidade polo alto. Daquela, o Presidente da República, o Capitán Xeral do Aire e o Almirante Maior de Galicia acoden á homenaxe que se lle fai ao avión de Cangas. Despois diso e con Belarmino canso, deciden vender as accións e converter o hangar de Rodeira nunha taberna, á que Balan chama "saloon".

Como é normal no autor, aparecen personaxes reais como John Balan, o chamado home orquestra porque imitaba numerosos acentos e sons distintos, andaba disfrazado de vaqueiro e falaba un falso inglés. Aparecía con bastante frecuencia nas televisións e tivo certa popularidade. Aquí, o seu personaxe empéñase en falar sempre do Oeste e os westeres, porque é como se el estivera situado sempre neses guións; resulta moi interesante a súa maneira de defender que a maior parte dos vaqueiros de América do Norte foron nativos desta terra e xustifica a súa afirmación galeguizando os nomes dos actores e situándoos en diferentes lugares deste país. Nun dos capítulos Belarmino ten que rescatalo da persecución á que está sendo sometido polos irmáns Dalton. Outros que tamén pasan polas páxinas son o escritor Manolo Rivas e o fotógrafo Xurxo Lobato facéndolle unha reportaxe

domingo, 28 de novembro de 2021

Darío Xohán Cabana: As aventuras de Breogán Folgueira

As aventuras de Breogán Folgueira foi publicado por Xerais na colección Merlín, en 1990. O primeiro libro infantil de Darío Xohán Cabana aparece ilustrado por Fausto C.Isorna, uns debuxos que nos lembran  a banda deseñada e onde a moza aparece como aquelas heroínas estilizadísimas que teñen moito de damas medievais nas posturas. 

O rapaz protagonista ten catorce anos, adora as novelas de cabaleirías e coma un Quixote namórase perdidamente (neste caso, da irmá dun amigo). Na novela aparecen dúas realidades: a de tódolos días na que Breogán vive cos pais nun barrio de Lugo, ten relación co avó portugués e a muller que o atende, o amigo e a moza. Pero, por outra, despois de ler a historia dunha viaxe á lúa prepara a súa e así coñece aos escoleres, ou despois de ler as aventuras de Amadís de Gaula namórase de Dosinda, a irmá de Denís, que pasa a ser a súa dama Oriana; daquela a casa pasa a ser castelo e ambos falan de forma cortés. Así se presenta el: "Eu son, señora, Breogán da Selva Folgueira, que é un belido país todo cuberto de fragas e pequenos castelos dos que o máis fermoso é o dos meus pais adoptivos, que son os reis daquel reino". Así o fai ela: "Eu son Dosinda das Altas Torres, que é unha fermosa cidade capital dun pequeno reino (...) Morto meu pai, quedei eu por raíña, como filla única de seu. Mais os baróns do meu país, que non queren ter por señora unha muller,enténdense co inimigo e queren forzarme a casar cun deles e que el goberne no meu lugar." E así camiña a historia, entre un relato real e outro fantástico que pode cambiar de mundo porque de pronto atopan os habitantes do lume (eses que están sempre aí e polo que nós o miramos sen velos) ou cando se pon a ler sobre os animais alados e aparece un Pegaso, que se sente chamado e o conduce onde Tristán e Isolda... porque estes animais son quen de voar non só no espazo senón tamén no sentido do antes e o despois. Nesta obra dáse o don de linguas, tamén, pois falando diferentes idiomas enténdense perfectamente os personaxes.

Cahama a atención a introdución da xente real no medio das historias, por exemplo conta que a tradución do Amadís é de Méndez Ferrín ou que a descuberta da falsidade do Ciprianillo é de Xosé Mª Álvrez Blázquez, pero tamén ese xeito de integrar libros dentro do libro dende o de Cyrano de Bergerac, ao Amadís ou o Ciprianillo.

Remata o libro cun par de apéndices (Notas tiradas do libros dos escoleres e O lai do Cabrifollo) e un índice de personaxes presentes ou citados. O apartado "Cando o autor fala de si" remata explicando a súa relación coa literatura infantil: Do que nunca tiven intención foi de facer historias "`para rapaces". Eu escribo as cousas que teño que escribir por necesidade, porque me medran dentro e teño que abrirlles camiño para fóra. Pode acontecerque esta historia de Breogán Folgueira sexa axeitada para persoas de poucos anos. Eu non estou nada seguro, pero se así fose, sería porque cadrou e non porque eu o buscase. A historia escribina porque me paetece, e non quitei nin cambiei unha palabra para que fose máis doada de entender." 

-Breogán, eu quero soñar canda ti.- di Dosinda, como declaración de amor.  Porque detrás dese verbo está a outra realidade, a fantástica (ou a futura, podería entender alguén). 

mércores, 24 de novembro de 2021

Darío Xohán Cabana: O castrón de ouro

O castrón de ouro de Darío Xohán Cabana foi premio Barco de Vapor en 1993; posteriormente publicado por Galaxia con ilustracións de Noemí López, no estilo característico desta autora, no que abundan as liñas curvas e os diferentes puntos de vista.

A novela conta como o día no que Tristán cumpre dezaoito anos ve por primeira vez o castrón estando na Casa dos Seus. Despois diso decide correr mundo, para engadir aos saberes librescos os coñecementos sobre os humanos costumes. O castrón vaino acompañando, ou máis ben levándoo. Cando o mozo quere volver o Mestre Leonel (que así se chama o gran cabrón) explícalle que a fraga na que están é un mundo, a fraga eterna, onde todos os camiños se cruzan e só podes saír dela cando os camiños queiran. As aventuras vanse sucedendo. Os personaxes van aparecendo: o barqueiro mudo, o Rei das Espadanas (un anano que se reflicte enorme nos espellos que para el creou a nai bruxa), o secuestro por parte dos xigantes antropófagos e como son rescatados polos habitantes de Cabrolandia, o encontro coa cerva ao que o lobo lle matou o fillo e que a partir daquela adopta a Tristán como tal, a visita ao seu poboado da Fraga de Xer e como alí o príncipe artella un proxecto político para axudarlles a defenderse dos piratas do norte, a historia do rei dun país verde ao que o irmán fai prisioneiro e consegue fuxir converténdose en paxaro coa axuda das pegas unha vez e outra transformándose en cervo. E nunha desas, Tristán aparece nunha corredoira porque a fraga rematou.  

A novela é unha obra realmente especial, chea de fantasía e cunha escrita de moita calidade. O humor nas conversas, a abundancia de refráns ou a maneira de contar tal como pode apreciarse neste fragmento no que Mestre Lionel lle conta a súa historia a Tristán: "(...) pois eu antes chamábame Pan e era un deus. Era o deus das fragas e das montañas. Nunca se soubo de fixo quen eran meus pais, se é que os tiver, pois a verdade é que non lembro ter nacido nunca. (...) Eu vivía na Arcadia, e non vivía mal. Traballaba de veterinario de día, e polo serán amenizaba verbenas tocando a miña flauta. Nunca me faltaron as ofrendas, e ás veces tiña algún éxito coas ninfas. Daquela reinábame moito o putarío, non o podo negar, e algunhas veces teño abusado dos meus poderes divinos, pero en conxunto nunca lle fixen mal a ninguén. (...) Todo marchaba ben nos meus vellos tempos, porque a Arcadia antiga érache un verdadeiro paraíso para un deus. A xente de aló non se metía aínda en debuxos, nin se facía preguntas filosóficas sobre quen fixera o mundo e todas esas pataqueiradas que viñeron despois." Afirmacións no estilo de "pois, como é lóxico, todos os deuses somos ateos", "Que clase de deus sería eu, se non puidese deixar de ser deus cando me dese a gana?" ou "Fixen coas miñas mans este pazo, e formei unha coroa coacorna dun cervo que morrera de vello, porque un rei debe ter coroa aínda que este a no exilio"; xogos como a denomimación da Casa dos de Tristán que pode aparecer como a Casa dos Meus ou a Casa dos Seus, segundo quen fale... enriquecen a obra.

O mundo do lendario e marabilloso, a recreación de mitos, a indagación no identidade de Galicia son características que se recollen na presentación do autor. Unha imaxinación desbordante apoiada na crenza de que todo é posible.

domingo, 21 de novembro de 2021

Darío Xohán Cabana: O milagre das estrelas.

O milagre das estrelas. Aventuras do mago Antón no Camiño de Santiago foi escrito por Darío Xohán Cabana.  Del, dise que recolle o argumento que dá base a un espectáculo máxico-teatral do Mago Antón, chamado Vía Láctea, co que percorreu o camiño de Santiago, de París a Compostela. O Mago Antón monta a súa carpa en París e chega en moto ó escenario, acompañado de Güendoline. Alí, logo dalgunha mostra de maxia, fai aparecer a Carlomagno, Don Roldán e Guilhem de Aquitania (o que coñecemos co nome de Gaiferos de Mormaltán). Despois únese a eles o Apóstoto Sant-Iago, que baixa ó escenario nunha barca de pedra para poder resucitar ó Mago Antón, morto por unha demostración de ingravidez sobre a grande espada de Carlomagno. O Apóstolo sobe ó ceo na procura da Vía Láctea (concentrada nunha estrela) para poder salvar o mago. Todos eles emprenden logo o Camiño cara a Compostela. Nese percorrido, mentres Roldán lle fai as beiras a  Güendoline (porque os cabaleiros, e máis se son novos, é o que teén), ocórrenlles cousas que van sendo solucionadas pola maxia do Mago Antón. Ata que chegan á catedral. Alí, o Mago converte ó demo nun bloque de xeo, e, tras deixar aos tres personaxes históricos gravados para sempre nunha columna da catedral, desaparece Sant-Iago, de novo na barca de pedra. Só queda ó final a estrela na que se concentra a Vía Láctea. 

Unha historia con personaxes históricos ou de lenda ao lado dun real como é o mago Antón e arredor do que ten lugar toda a trama. O epectáculo Vía Láctea levouse a cabo con motivo do Xacobeo 93, un espectáculo multimedia (teatro, cine, maxia, música...) que se representa durante meses en Santiago e despois nas cidade máis importantes de Galicia, rematando a súa xira en Pamplona e Madrid.

Remata o libro cun apartado que normalmente leva o título "Cando o autor fala de si" pero que neste caso titúlase "Onde o Darío fala do Antón".

Está ilustrado por Liliana Vázquez a modo de colaxe nas que recolle fotografías, especialmente do mago Antón, que completa con debuxos. Foi publicado na colección de Merlín de Xerais, en 1993.

sábado, 20 de novembro de 2021

Os libros infantís de Darío Xohán Cabana

Inés e a cadela sabia está ilustrado por Ánxeles Maldonado, igual que o de Chucho Cacho que publicou Xerais na colección Pequeno Merlín. Vintedous pequenos capítulos que se anuncian con rimas. Dende un "nós" cóntasenos a historia dunha nena que é a pequena da casa, de como empeza na escola a onde a acompañan os dous cans (a cadela lista e o León que é bo cazador pero sen moitas luces para a vida diaria)... Ese narrador plural vainos adiantando o relato, parándose onde lle parece, falándonos de como sabe o que sabe, e remata coa gran aventura de cando a nena e os dous cans caen nunha mina buscando dinosaurios, pero todo remata ben cando o pai os atopa no medio da noite. A vida da aldea é o gran tema. Publicada no 2000, en  Rodeira, na colección Tucán, para lectorado a apartir dos seis anos.


Dende o Himalaia a Ceilán
. Lendas hindús contadas por Darío Xohán Cabana, publicadas por Galaxia (na edición galega de Editores asociados) na colección Árbore en 2004. Despois da situación (mapa dese mundo) e contexto (explicación acerca da India, sociedade, relixión, linguas e actualidade vainos contando o autor as lendas de Manu Vaivasvata, o deus da cabeza de elefante, a estrada no mar, Sakuntala, o casamento de Damaianti e o príncipe Siddharta. 


 

xoves, 18 de novembro de 2021

Darío Xohán Cabana camiña xa polo país dos soños

Nós lembrarémolo nas súas obras, apartaremos o velo da tristeza para volver a lelo, para recuperalo niso que nos lega.

Antes de facelo, gardaremos o remol do seu compromiso inmenso co país e a lingua, gardaremos o sabor da dignidade que o enchía enteiro e repartía. Teremos un instante para pensar na inxustiza de como trata a vida á mellor xente. Doeranos todo o que perdemos de virtuosismo na creación e na tradución, no manexo da lingua e no sentir da terra. E iremos aos seus libros...

Darío Xohán Cabana, ademais de poesía, narrativa e ensaio, traduciu a Dante, Petrarca, Dumas ou Diderot. Na obra de creación, tamén se centrou na infancia. Para a prelectorado, primeiras lecturas temos Chucho Cacho, cunhas magníficas ilustracións de Ánxeles Maldonado, na colección Pequeno Merlín de Xerais, en 1994. Aquí é el, o ourizo o que nos conta a súa historia, dende que perdeu a nai e se ten que defender soíño converténdose nunha pelota de espiñas, ata que é adoptado polo Alberte que o leva para o seu horteiro, alí vai comendo vermes e caracois, coñece a Chicha Cacha e teñen ouriciños.  Chirlo Merlo na figueira conta coas ilustracións tan características de Xan Balboa que nos remiten a un mundo fantástico de antigos grafismos; unha historia contada en verso na que rapaces e merlo andan arredor dos figos da figueira. Publicado na colección infantil de Sotelo Blanco en 1990.

martes, 16 de novembro de 2021

De poesía...

 
Un par de libros de poesía, un para adolescentes cun título moi descritivo pero non sei se gustoso Oh, capitán! Poemas de Walt Whitman para a xente do instituto, unha escola e tradución de Penélope Pedreira, publicada polo selo Sushi Books. Dela dise: "A selección dos poemas que compoñen esta antoloxía f-ixose seguindo dous criterios pricipais: que fose de itnerese para un lector ou le ctora novo (alia ser conasciente da ambiguidade do termo) e que fose representativa en canto ós temas e o seu tratamento por parte do autor".

Trátase dunha edición biblingüe inglés galego na que tal como cita a tradutora "Walt interpelaravos e verédesvos na obriga de darlle unha resposta, pero o esforzo valerá a pena."

Unha cata:

"Oh capitán, meu capitán! A nosa terrible viaxe terminou, /o barco soportou cada escollo, conseguimos o premio /desexado, / o porto está preto, oio as campás, a xente está exultante, / os ollos postos na firme quilla, no navío adusto e audaz, / mais, oh, corazón, corazón, corazón!, / oh pingas de rubio sangue, / na cuberta onde xace o meu capitán, / derrotado, frío e morto."

E, sen que ninguén o diga, estaremos recordando a escena do filme no que o profesor sube a unha mesa e recita o poema...

Paleta planeta de Yolanda Castaño con ilustracións de Xosé Tomás. Di a presentación editorial: Microhistorias nas que desaparecen os límites físicos da realidade: en cada unha destas composicións oníricas crean pequenos mundos autónomos capaces de reunir elementos tanxibles e intanxibles nun mesmo lenzo, mentres reflicten o seu amor á natureza, o pacifismo, o interese por outras culturas ou a súa paixón pola vida. Paleta Planeta traballa o gusto polo xénero poético, a conexión entre as artes, un cosmopolitismo nada eurocentrista, a identificación das propias emocións e a súa expresión a través de linguaxes creativas." 

Cada par de páxinas unha cor, uns versos que xogan con esas tonalidades para entregarnos un libros para mirar moi detidamente e para ler de xeito pausado. 

O outro libro de poesía vai destinado a primeiro lecgtorado. Trátase de Ana e a lúeira, un conto musicado de Toño Núñez, cunhas magníficas ilustracións de Noemí López no seu caracterñistico estilo e, neste caso en tons suaves, e música de Fernando Gómez Jácome, á que accedemos por medio dunha partitura que aparece nas últimas páxinas ou escoitándoa por medio dun código QR. Un pequeno libro de tapas duras no que se xoga con todas estas expresión e un texto que na páxina da esquerda aparece en letras minúsculas e na dereita en maiúsculas, a modo de retrouso. Unha fermosa historia na que a lúa intervén para protexer a nena orfa.



domingo, 14 de novembro de 2021

Contos de obxectos de Xabier P. Docampo

 

Contos de obxectos de Xabier P. Docampo, con fotografías de DNL

Un libro de culto este Contos de obxectos, onde volver ao escritor, para recibilo nese retorno do viaxeiro, porque sempre estamos volvendo á casa, a ese lugar do que saímos para volver, porque se non houbera a onde volver non poderiamos irnos e cando escoitamos pasos de animal grande (en palabras de Avilés) poñémonos en camiño, buscando ese horizonte que é o da infancia e do que algúns nunca acaban de marchar. El nunca pechou esa porta, fixou con ela entornada para non esquecer nunca o que se sente cando un está máis preto do chan, cales son as preguntas e os mundos creados, cales o sentimentos e afectos dos que xa non nos poderemos desprender... por iso, cando escribe para pequenos e pequenas sabe como tratalos sen faltarlles ao respecto, de igual a igual (de como fun a como es, do que lembro ao que ti vives), nunca con “ñoñerías” nin bobadas senón sabéndoos coñecedores do mundo que os rodea.

Eu recupéroo contando estes contos, sacando do peto o obxecto que lle dá pé ao comezo ou en calquera momento para demostrar a veracidade do relato; é esa proba e testemuña contra a que se fai imposible loitar. Porque era un sucedido, algo que lle pasou directamente a el ou que ten escoitado e herdado, porque nós non contamos  coma quen fai teatro senón que o facemos unicamente para compartir historias que teñen acontecido e das que debemos saber, igual que os pequenos han de coñecer os contos clásicos, para aprender deles.