luns, 28 de xaneiro de 2019

Traducións (I)

Un libro de hai un tempo (edición de 2017 na colección Oqueleo). O ferreiro da lúa chea de Mª Isabel Molina con ilustración (da cuberta) de Carlos Cubeiro.
Un libro sobre o camiño de Santiago que ha de percorrer un mozo fillo de nobre pero ferreiro por mandato do seu gremio para curalo da súa soberbia infantil. Un libro que achega moita información acerca do poder dos gremios na Idade Media, as linguaxes secretas de canteiros  e ferreiros, a simboloxía do xogo da oca, a opresión que sofre unha moza e como ha de defenderse daqueles que a venden e pretenden aproveitarse dela... Ao final do camiño, o Mestre Mateo e o invento do botafumeiro.
Unha historia para gozar na súa versión galega (desde o castelán) de Antón Palacio.
Do catalán chéganos: Son un animal. Unha viaxe inesperada de Llort e Macip, con ilustracións de Sergi Cámara e traducido por Eva Lozano para Edicións Xerais de Galicia. 
Trátase da historia de Armán, o fillo dun par de científicos aos que pretende roubar un compañeiro , agora metido a executivo ou ministro. No medio de tanto experimento Armán e o seu lémure. O rapaz bebe algo que non debera poñendo en marcha o invento da nai (a capacidade para transformarse noutra criatura cando a toca) e tamén o do pai, unha máquina que traslada ao outro lugar do planeta. Unha aventura complicada no medio do afecto que os une a todos, familia e cincluso a filla do malo.
Este libro forma parte dunha serie da que taménb contamos en galego con Armán e a fábrica podre; de novo unha historia doada de ler, na que se mostra a bondade vencendo ao mal.


domingo, 27 de xaneiro de 2019

O outro libro ganador do Premio Meiga Moira

Auga e Lume de Pere Tobaruela, resultou ser, tamén, ganadora do VIII Premio Meiga Moira de Literatura Infantil de Baía edicións. As ilustracións son de Víctor Boullón, e nunha delas, a da páxina 115 despístanos.
Dúas épocas, a actual, e o século IV. Un lugar: o Barbanza. Un mozo e unha moa que entran en contacto atravesando o tempo. Ambos loitando contra o final do mundo  
Na Gallaecia dous pobos en contacto: os romanos e os arduanos. Estes últimos antigos, ocuparon a terra ao ter que fuxir do norte. Un comandante ao mando dunha nave de guerra romana tenta traer ao emperador o aviso dun graves perigo desde Tarraco, pero os piratas atacan o barco e Dolabella ha de pasar mil aventuras ata chegar a Roma e máis alá, sempre axudado polos oscóns, uns seres míticos.
As Terras Quebradas, a Fonte da Vida, o Deus da Auga, o Mensaxeiro de Reo, a Dama de Auga, o Outeiro dos Corvos, a Casa da Palabra, o Consello de Vellos, O Señor do Mundo, a Cerimonia da Liberación, Triángulo Máxico, Augas Mortas, Minas Escuras... nomes que nos traen reminiscencias.
Unha cata para anticipar a obra e unir un tempo con outro, uns personaxes con outros:
"- A nosa salvación está no futuro! -dille-. Aquí tres estas ámboas.Ti serás o encargado de agochalas en dous dos vértices do Triángulo Máxico: nas Augas Mortas e nas Minas Escuras. Nestas pezas están as pistas necesarias para chegar ata o lugar en que a Dama da Auga e máis eu esconderemos a Fonte da Vida: na Fenda de Reo, no medio e medio da chaira na que o cumio da Curota pousa a vista diante do Mar de Arousa, o terceiro Vértice do Triángulo Máxico. Entérraas ben. Ninguén ten que atopar estas ámboas antes de que pase como mínimo un milenio. Se non, a Fonte da Vida perderá o seu poder. E todo acabaría. Non teríamos ningunha posibilidade de sobrevivir á cólera de Edovio."

sábado, 26 de xaneiro de 2019

Fran Alonso e a poesía en evolución



Cóntao el mesmo, Fran Alonso, no seu último título Street poems. Porque ás veces o mellor crítico é un mesmo, o mellor analista, o mellor comentarista. A mellor viaxe ás fontes limpas...
O meu gato é un poeta profundaba na poesía como xogo, no potencial lúdico da palabra. 
Poemas birollos para ler cos ollos é unha inmersión na poesía visual combinada coa oralidade.
Steet poems penetra na arte urbana para fundirse con ela e adoptar as súas formas e linguaxes.
Atrás queda Cidades, unha achega renovadora na poesía infantil daqueles anos, ás que na última edición se engadiron as fotografías ilustradas do autor. Todas estas obras comparten unha intención modernizadora e actualizadora da poesía infantil desde unha actitude de investigación literaria."
Cada libro para unha idade Poemas birollos para ler cos ollos a partir de seis anos, O meu gato é un poeta a partir de oito, Cidades a partir de dez e Street poems a partir dos doce anos.
Sobre Street poems, engade: "Estamos vivindo un momento en que unha das características das artes é que brincan por riba das súas propias fronteiras, desdebuxándoas para apropiarse dunha nova visión interdisciplinar, mestiza, e así fundirse con novos coñecementos, prácticas e formatos."
Unha proba:
"fuximos da miseria humana que miserablemente permitides
miserablemente non permitides que fuxamos da miseria humana que permitides
fuximos da miseria humana que miserablemente permitides
miserablemente non permitides que fuxamos da miseria humana que permitides" (ata o infinito e máis alá!)


luns, 21 de xaneiro de 2019

Os contos da avoa Pepa

Os contos da avoa Pepa de Francisco X. Fernández Naval, publicados por Kalandraka e ilustrador por Manolo Figueiras, acaban de aparecer na rúa. 
De novo, Fernández Naval opta por ilustradores pouco habituais, xa o fixera por Alí Alí nun conto anterior, agora faino con Muíños, un pintor ao que non lle coñeciamos traballo para a infancia.
Os relatos son contos da memoria. É ir acompañando á avoa Pepa e á súa memoria, ir recolléndoa para devolverlla, porque ela anda a perdela. Unha enfermidade négalle as historias do pasado, a ela que sempre os contou. Así que o autor non só conta as historias de avoa (con tanta dozura como autenticidade; como se nota!) senón tamén todas as que ela contou ao longo do tempo e que eles lle contan agora para darlle un fío ao que agarrarse. Un fío como o de Ariadna, co que saír do labirinto, unha historia que nos remite a outras e á enfermidade destes tempos. A enfermidade do "olvido" á que se refería García Márquez en Cien años de soledad, pola que acabaremos poñéndolle o nome á vaca e tamén: dá leite e con el faise o café con leite para o almorzo. 
Recobrar a memoira da avoa Pepa, salvala, e ao tempo, salvar tamén a memoria dun mundo que está a desaparecer, o dos contos de tradición oral ou o dos xogos transmitidos de avoas a netos. 
Unha historia triste que lles vai gustar aos lectores e lectoras e que entenderán -como o facemos nós- como unha homenaxe á avoa dos contos.
Grazas por tratar este tema con tanta delicadeza!

venres, 18 de xaneiro de 2019

A balada dos unicornios, premio Lazarillo do pasado ano

 
Ledicia Costas ganou por segunda vez o premio Lazarillo. Primeiro fíxoo con Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta e posteriormente, no 2017, con esta novela A balada dos unicornios.   
"A Escola de Artefactos e Oficios acolle os mozos e mozas máis brillantes. Son capaces de crear casas motorizadas, sombreiros voadores e outras proezas abraiantes. Ágata McLeod é unha das mellores alumnas, pero hai moitas cousas que descoñece da institución... e do seu pasado. A inventora terá que viaxar á orixe do mundo nunha travesía ateigada de aventuras e perigos.Fantasía e ciencia mestúranse nunha loita sen cuartel que enfronta corvos e unicornios", dise na presentación editorial.  
A loita entre os unicornios e os corvos; dúas maxias, a de Wendy, a raíña albina, e a de Cornelia, a directora da escola. Un tratado de paz asinado hai trinta anos que dá as súas últimas bocanadas. Finais do XIX en Londres, Jack o destripador, facendo das súas, e no medio eles: "Unha humana mecánica, un robot e dous irmáns de sangue máxico. Non sei como criaturas tan distintas poden quererse tanto" confesara un dos irmáns.  
Unha fantasía a proba do divino e o humano, Unha tatuaxe que muda avisando á protagonista dos perigos que corre. Un robot que sente (ámote, da única forma que o poden facer os robots, inexplicable!). Os nenos amputados... "Todos os nenos amputados tiñan un don. Unha calidade que os facía brillar e ao mesmo tempo os convertía en diferentes. Mais un don pode acabar sendo unha verdadeira condena se non sabes manexar a túa propia luz" O Planeta dos Nenos a onde levar a aqueles que non teñen quen os coide. E... o amor, o amor é unha engurra no corazón, algo que nos volve vulnerables. 
Unha novela homenaxe á revolución industrial e a fantasía, aos vellos clásicos, a Alicia e Roald Dahl, á diversidade en todas as súas formas e ao amor en todas as súas vertentes. Unha novela que ha ter continuidade

mércores, 16 de xaneiro de 2019

As Letras Galegas de don Antonio

Se algo definiu ao autor ao que se lle dedican as Letras Galegas deste ano foi a humildade. Esa tamén é a súa ensinanza: unha vida humilde (que aínda así foi reprimida "cando chegaron os malos"), unha obra froito dun traballo constante e entregado (nos campos da xeografía, a historia, a historia da arte e a etnografía) e unha actitude humilde coa que se enfrontou a todas as circunstancias.
Cando lemos o seu discurso de ingreso na RAG, en 1951 "Quero en primeiro lugar agradecer o inmerecido honor que se me fixo nomeándome para vir ocupar un posto que non merezo. Fago esta sincera afirmación con profunda dor pois ben quixera traer aquí, neste intre solemne, de viva emoción, unha obra cumprida, guía segura de activas manifestacións culturais. Non teño no meu haber máis que boa vontade, e falto doutros méritos, pídolles que perdoen a quen me nomearon e teñan para min unha indulxencia total". Ben é certo que ía ocupar a cadeira de Castelao e iso impón, pero tamén que outros se terían sentado nela sen o menor pudor.
Don Antonio como sempre lle chamamos as súas alumnas, tamén mantiña esa actitude de humildade franciscana cando nos trataba e nos ensinaba, ás veces cunha pregunta, como a que me fixo no exame de ingreso, cando debía contar eu con dez anos e despois de estudar os ríos de España con afluentes e as cordilleras de máis alá, me mirou e dixo: como se chama o río da túa aldea?
Esa pregunta chega na década dos sesenta.
Coma ese río e o seu nome, así de humildes eran os estudos e ensinanzas, a súa maneira de exercer as responsabilidades que lle corresponderon no Seminario de Estudos Galegos ou no Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento, no Museo do Pobo Galego... un museo tan humilde coma el a pesar da súa grandeza. Porque a humildade é unha actitude fronte á soberbia.

martes, 15 de xaneiro de 2019

Convocatoria dos premios da factoria Xerais

Xerais acaba de dar a coñecer a convocatoria dos seus premios.
36ª edición do  Premio Xerais de Novela dotado con 10.000 euros.
34ª edición do Premio Merlín de Literatura Infantil dotado con 10.000 euros.
11ª edición do Premio Jules Verne de Literatura Xuvenil dotado con 10.000 euros.
O veredicto do xurado coñecerase o 7 de xuño e a entrega dos galardóns terá lugar no mes de outubro cos libros xa editados.
Pódese acceder ás bases a través do seguinte enlace


sábado, 12 de xaneiro de 2019

Libro ganador do I Certame de textos teatrais Roberto Vidal Bolaño 2018

O Certame de textos teatrais Roberto Vidal Bolaño foi convocado pola editorial Galaxia e o IES Ribeira do Louro.
Estes premios convocados por institutos están a chamarnos a atención. Estamos nunha situación tan débil, que terán que ser o centros de ensino os que convoquen premios que saquen á luz textos? Lembremos que nesa situación está tamén o de Relato de Aventuras Avilés de Taramancos (convocado pola revista A casa da gramática do IES Virxe do Mar de Noia e o concello).
Tamén nos sorprenden aquelas outras convocatorias, a nivel galego, coma o Certame Escolar de podcast e relato radiofónico Xosé Mosquera Pérez (o Vello dos Contos).
Ao que iamos... o premio de textos teatrais RVB foi acadado por Fernando Castro Paredes coa obra de teatro A derradeira bala.  
Un xoguete tan absurdo como a guerra que é o seu tema. 
Unha traxicomedia cuns diálogos marcados pola retranca e a ironía, dise na presentación editorial.
Poucos personaxes: Luciano Cardone, as xemelgas Ramírez (Michelle e Mabel) o sarxento Unamuno e a comandante Cienfuegos. Alguén que toma a decisión de abandonar a guerra, os que o acusan de traidor, a dúbida de se o inimigo está aínda aí, detrás da outra barricada ou o silencio é a mostra de que xa a guerra rematou e... para fusilar ao desertor ou para facer a guerra só queda unha bala, a derradeira.
Riámonos da guerra, mentres nos deixen!


.

venres, 11 de xaneiro de 2019

Dous libros moi distintos




Só teñen en común o tempo no que foron publicados.
Un deles é de autora e ilustradora galegas, con pouca obra (aínda que a autora xa conta cun premio Pura e Dora Vázquez). A historia dun mouchiño que se vai cunha gavota de excursión a coñecer a costa da morte; unha cría de moucho empeñada en vivir de día e coñecer o mundo a través dos ollos. Todo remata ben e a rapazada aprenderá algo máis sobre os animais. Chitón ata a Fin da Terra de Ángela Fernández Rey, ilustrado por Anabel Montouto.
O outro, O que eu creo (de todo) de Jordi Sierra i Fabra, traducido por Carlos Acevedo para Factoría K. Trátase das reflexión inmorais de Xavier Piñeiro Traba, segundo se nos di na portada. Unha maneira diferente de contarnos unha historia en primeira persoa e facelo con todo o oficio e bo facer deste autor.De maneira rápida e áxil, con poucas palabras, xogando a xustificar o texto dun lado ou outro segundo se sinta, numerando os capítulos... Comeza:
"UN (OLA)
non son un escritor.
Pero escribo.
Porque todos sabemos escribir.
E se lle contas o que che pasa a un papel...
Se es capaz...
non vas ter necesidade ningunha de ires a un louqueiro.
Por iso escribo isto.
Porque podo.
Necesítoo.
Sinto que me libera.
Iso si: xa veremos como remata.
(...)

mércores, 9 de xaneiro de 2019

Os contos tradicionais doutras maneiras

Iso fai El Hematocrito: recoller os personaxes de sempre e poñelos a facer outras cousas. Xa leva varias entregas: Axente Riciños, Feliz feroz e agora a continuación en O lobo con botas. Xa non se trata de cambiar a personalidade dos personaxes senón tamén de mesturar uns contos con outros. Lembramos que o pequeno lobo é pacifista e o que a el lle vai é facer pasteis, de tal maneira que remata montando unha pastelaría. O seu tío que abandonou a ferocidade pola convivencia co sobriño e montou unha xastrería, que é un fracaso porque os animais prefiren ir espidos. 
Tío Lobo vai descubrir, de novo, a través do pequeno lobo, unha maneira de superar o problema. Cada peza que lle poda colocar ao gato con botas será un éxito. Un traballo de publicidade e marketing, merchandising, un negocio que terá que dividir co Gato igual que se fai sempre cos deportistas anunciadores, pero mentres todo isto sucede quen se enfronta ao xigante é o pequeno lobo que quedou sen amigos porque todos eles andan cargando con obxectos e esquecéndose de xogar.
O consumismo paira sobre o libro, pero tamén a idea de que non hai maneira de divertirse con moitos xoguetes, o bo é xogar cos amigos e compañeiras, ou non? 
Pena que El Hematocrito teña este nome e escriba en castelán; está visto que non se pode ser perfectos, a pesar de ser d´A Coruña.

martes, 8 de xaneiro de 2019

A literatura pegada á vida



Nestes últimos tempos caeron nas miñas mans tres libros que falan dun tema a ter en conta, o daqueles rapaces e rapazas transexuais. Tardou en aparecer esa situación nos libros dirixidos á infancia e mocidade, pero tiña que aparecer porque ela nunca dá as costas ás situacións que hai que afrontar. Porque esa rapazada tamén ten que ter modelos nos que verse, espellos nos que reflectirse e non sentirse "raros" nin fóra de lugar ou tempo...
Fixérao primeiro Eva Mejuto con 22 segundos  (o tempo que tarda o arquivo en subir á rede e contar para existir sendo quen é, porque "o distinto asusta, dá vertixe porque obriga a cuestionarse tantas cousas..."). "Unha obra que busca visibilizar, desde a empatía, un colectivo de persoas historicamente silenciadas e denigradas que loita porque as leis -e a sociedade- deixen de consideralas enfermas", tal como se le na presentación editorial. Eva abriu o camiño cunha obra poderosa que obriga a derrubar valados.
Os outros dous libros saen da convocatoria do premio Agustín Fernández Paz de Narrativa Infantil e Xuvenil pola Igualdade. Estivo ben que a igualdade fóra máis alá dos xéneros hexemónicos e tocaran este tema no libro gañador Fóra do normal de María Reimóndez e na obra finalista: Mamá, quero ser Ziggy Stardust de Iria Misa. Se se trataba de reivindicar o papel da muller, tamén o fan, porque as nais sempre están aí botando a man, entendendo antes ca ninguén. Nos dous libros, un dirixido á mocidade e o outro ao lectorado autónomo as protagonistas son nenas que se senten nenos, e tamén en ambos, serán os superheroes ou a figura de David Bowie as que funcionarán como horizontes de referencia para poder reflexionar a realidade ou identificarse, a secas. No primeiro deles, o de María Reimóndez é o grupo quen salva de últimas, o que axuda a que cada un atope o seu lugar e a personaxe de Mucha, unha moza disposta a defender a identidade onde e contra quen sexa a que lle dá un xiro á situación.
O epílogo no libro de Iria Misa, no que autora se dirixe directamente ao lectorado para falarlle de Bowie e do que significou para todo o diferente e igual "porque o mañá perténcelle a quen o escoita chegar". 
Nesas estamos, como dicía Héctor Cajaraville ao recoller o premio "fantasmas de luz pétanme na porta pola noite": os que estiveron antes guían o camiño   

xoves, 3 de xaneiro de 2019

Dous libros dous


A manchas o a raias? é un álbum ilustrado da autoría de Estefanía Padullés, traducido ao galego por Charo Baleirón Sóñora e publicado por Hércules Edicións. Imaxinemos dúas selvas ou unha dividida por un río en dúas partes. Dun lado do río os animais con raias e do outro os animais con manchas; cada grupo tendo medo do outro, porque o outro é sempre alguén a quen non coñecemos e que nos asusta. Ata que un día alguén atravesa o río e descubre que poden ser amigos, cruzan todos e coñecen o que hai do outro lado. 
A min lembroume aquel marabilloso de Miguel Vázquez Freire que se podía comezar a ler por un lado ou polo outro, deste lado o seu título era O neno que tiña medo dos robots e do outro O robot que tiña medo dos nenos. Conforme lías e chegabas á metade atopábaste co outro e co el o susto que non ía máis lonxe que darse conta de que uns tiñan medo dos outros e os outros duns. Así son as cousas!
Outro libro que quixera comentar é o de Francisco Castro, Iridium, publicado na colección Costa Oeste de Galaxia. Na contracuberta aparecen as asociacións Alento e FEGADACE que traballan por mellorar as condicións de vida das persoas con Dano Cerebral Adquirido  pois parte dos beneficios da venda deste libro son para elas.
Iridium é o alias de istagram dunha adolescente con este problema a raíz dun accidente. Ela esperta despois de tempo en coma e loita por ir recuperando competencias motrices e lingüísticas. Sacrificio e dificultades, un pai que se pasa de mimos, unha nai que sofre ás agachadas, un mozo que se vai con outra, a amiga de sempre que non é quen de superar estereotipos e clixés e un novo amigo (o que vai de malo pero resulta ser o máis lector) disposto a acompañala. 
Un libro no que se introducen novas textualidade como o correo electrónico ou o whasap que acompañan á narración en primeira persoa da moza.
Só queda que lelo para gozar desta historia e descubrir a razón dese título.