martes, 29 de decembro de 2020

A PALABRA GALEGA DO ANO: NÓS

 Nós Diario

Nós, foi escollida como palabra galega do ano. Tal vez porque celebrabamos o centenaria da publicación  Nós que lle dará nome á xeración Nós. Nós, tamén por nosoutros e nosoutras, por esa primeira persoa do plural do que formamos parte cando estamos en grupo. Nós, os galegos e as galegas que nos caracterizamos pola mansedume, o deixar facer, o todo vale porque deus é bo pero o demo tampouco é malo. Nós, as mulleres que seica andamos a facer unha revolución silenciosa dende hai tempo. Nós, as persoas que defendemos a lingua de noso, falándoa, promovendo o seu uso (nón, non obrigamos non, só convidamos, ou vai ser que é pecado convidar a falar a propia lingua?) 

Nós, polo xornal que manteñen en pé un grupiño de galegos e galegas de ben.

Lembramos que desta maneira Nós ingresa a ese club de palabras distinguidas con este título, do que forman parte sentidiño», desde el 2019; «deseucaliptización», en 2018; «afouteza», en 2017 e «irmandade», desde 2016.

Aí quedamos, nós, retratados e retratadas.

domingo, 27 de decembro de 2020

Obras de teatro para ter moi en conta "Nana para un soldado"

 

Nana para un soldado de Pepablo Patinho Penya, ilustrado Nuria Díaz e publicado por Embora.Esta editora acaba de publicar esta obra xunto con A pequena compañía de Carlos Labraña que levaba algún tempo agardando despois de conseguir o VIII Premio Estornela de Teatro Infantil convocado pola Fundación Xosé Neira Vilas. Os catros derradeiros premios Estornela foron publicados por Embora, despois de que Ediciós do Castro desaparecera. Pois ben, estaba facendo memoria para falar da edición destas dúas obras de teatro que chama realmente a atención; formato grande, pasta dura, bo papel; ilustracións moi coidadas, escollidas e a toda cor... Unha aposta decidida polo libro de teatro, presentado con toda a calidade e animando a que se consuma, tamén, como obxecto de agasallo.  

Esta historia é magnífica, cunha introdución fantástica de María Canosa e cun título que xa nos adianta o contido "A guerra non é un lugar. A guerra non chega ou se vai... pero está aí. Habita nos corazóns atrincheirados e nas mentes con metralla". Tres partes: A vida, A guerra e Esperanza. A primeira e a terceira son textos a modo de anotacións teatrais ou case narrativos, a segunda é a verdadeira obra de teatro. Nela tres personaxes Primeiro soldado, Aurora, Segundo soldado. Dous soldados en trincheiras enfrontadas, e no medio unha muller que se move como se a cotidianeidade non tivera desaparecido. A casa está en ruínas, os soldados dispáranse e Aurora anda a limpar, cociña, afánase porque non leven paraugas con todo o que está a caer do ceo... Ela preocúpase dos coidados mentres eles se preguntan continuamente se son amigos ou inimigos, porque o único que os distingue é o uniforme xa que ambos  son enviados para ocupar unha ruínas tomando posesión coas súas bandeiras. Pero ela, Aurora, ensinaralles que as bandeiras son boas como manteis ou para facer un cueiros. Aí fica a esperanza, nesa humanización dos soldados que se fan cargo do bebé e se soben á fantasía da muller, porque ela é iso: a normalidade de cada día e a fantasía que reverte a orde autoritaria e bélica do mundo. Unha historia chea de humor e profundidade, unha desas grandísimas historias que lembraremos moito tempo.

Vídeos "No Nadal... un conto" do SNL do concello de Vigo

 Vídeos de "No Nadal... un conto"

Hai que parabenizar ao Servizo de Normalización Lingüística do concello de Vigo por esta iniciativa que trae a cultura á zona iluminada da realidade. Neste tempo de sdificultades para o mundo da cultura e do galego, colocar en aberto "Cantos, contos, versos, historias... para pasar un Nadal en familia" é algo que debemos agradecer.

Podemos acceder a eles no seguinte enlace.

Atopamos contacontos, escritoras que falan / contan os seus libros como María Canosa (O libro dos medos) e Yolanda Castaño (Collendo as rendas), a música de Pablo Díaz e moitas presentacións máis de narrador@s orais, contadas con música...

Un agasallo para agora e para o futuro, un recurso para xogar coa palabra e as historias, unha maneira de compartir a pesar da distancia á que nos obriga a situación.

venres, 25 de decembro de 2020

Xela Arias, Letras Galegas 2021

 Resultado de imagen de xela arias

Xela Arias, muller (a 5ª á que se lle dedican as Letras, despois de Rosalía de Castro, Francisca Herrera, María Mariño e Maria Victoria Moreno), poeta, editora, profesora e tradutora.

            Dende a LIXG, interésanos o seu papel como tradutora desta literatura. Ela verteu ao galego varios títulos para a colección Xabarín de Xerais, a serie de banda deseñada xuvenil Franka de Henk Kuijpers, tamén en Xerais asi como Cidades fantásticas, príncipes e xinns da mitoloxía e as lendas árabes de Khairat AlSaleh, Contos ao teléfono de Gianni Rodari para a editorial Juventud e varios máis para Cerne.

Cando pensamos en Xela Arias non podemos deixar de acordarnos de seu pai, Valentín Arias, tamén escritor, discípulo de Pousa Antelo (co que escribiu Galicia, tarefa urxente e Antonio Fernández lópez: empresario, reformador e filántropo), tradutor de moita obra xuvenil  e coautor do libro Situación da LIX galega: retos para o novo milenio).

Lembralos a ambos é o que corresponde neste momento. No futuro serán outras as tarefas.






luns, 21 de decembro de 2020

Antropoloxía galega en Aragón

Carmelo Lisón dona os seus materiais de investigación á biblioteca da Deputación de Zaragoza
Os fondos, dixitalizados grazas a unha subvención, inclúen todo o material etnográfico manuscrito acumulado por Lisón ao longo das súas investigacións en Galicia e tamén o conxunto de fotos e películas en cor e branco e negro que realizou desde os años 60.
Trátase dun material froito "anos de recollida de datos aldea por aldea", destacou Lisón, que afirmou querer poñer ao seu pobo natal, La Puebla de Alfindén, no "mapa antropolóxico de España".
Para albergar estes traballos anunciaron que pronto comezarán as obras para a construción do Centro Humanístico Carmelo Lisón.
Deste autor son os libros: Antropología Cultural de Galicia (1971, Siglo XXI, Madrid); Endemoniados en Galicia hoy, 1984; Perfiles simbólico-morales de la cultura gallega (1984); Endemoniados en Galicia hoy. La España mental II, 1990; Brujería, estructura social y simbolismo en Galicia, 2004 e Antropología cultural de Galicia (obra recompilatoria en 6 vols.) 2004.

sábado, 19 de decembro de 2020

Os premios da factoría Xerais continúan

Antonio Manuel Fraga ganador do premio Jules Verne de Literatura Xuvenil 2020 con Santoamaro. Nela relátanse as relacións que se establecen entre un grupo de amigos que, tras terminar bacharelato, se reúnen todas as noites do verán na praia coruñesa de Santo Amaro. O xurado destaca o estilo directo dunha narrativa presentada como unha función teatral e a linguaxe “próxima, clara e concisa con referentes actuais -cada capítulo ábrese con mensaxes de Whataspp- coñecidos polo lector”, no que provoca “unha reflexión sobre o propio acto de creación literaria” e ao que mantén “en tensión” ata o final da novela. Este autor xa conseguira os premios X Certame de microrrelatos da Lonxa Literaria de Moaña, o Prmeio Merlín coa obra O Castañeiro de Abril,  I Premio Antón Risco de Literatura Fantástica coa novela Querido H.P. Lovecraft, obra pola que conseguiu tamén o Premio da Crítica Galicia de Creación Literaria en 2017, o I Premio María Victoria Moreno de Literatura Xuvenil por O bestiario científico de Anxos Nogueirosa, título polo que acadou o premio da Gala do Libro Galego 2019 á mellor obra xuvenil.

Andrea Maceiras ganadora do Premio Merlín de Literatura Infantil 2020 con A Folla azul. A autora
narra en primeira persoa a historia dunha nena dun poboado amazónico que se ve obrigada a emprender unha viaxe para salvar ao seu pobo. O xurado destacou desta obra o seu dominio da arquitectura da narración, así como o seu “profundo compromiso social”. Esta autora, gañou o Premio Lazarillo á creación literaria por Conta nove estrelas en 2018.

María Marco Covelo ganadora do Premios Xerais 2020 con Coidadora. Esta é a súa primeira obra, da que o xurado destaca que ademais de abordar un tema de actualidade como é o das coidadoras desde a perspectiva de alguén que coñece esa profesión, o “excelente pulso narrativo” que fai partícipe a un lector “activo e interveniente” de “a angustia que, en ocasións, provoca a profesión”.

mércores, 16 de decembro de 2020

Sobre literatura infantil (Teresa Colomer)

Teresa Colomer é a máxima autoridade neste campo; por iso, cando ela fai declaracións ao respecto, é cousa de lelas con moita atención.
Recollemos algunha delas extraída de El blog de Educación y TIC: 

A rapazada deben contar cunha literatura que se adapte á súa capacidade de lectura e á súa experiencia de vida. Hai algunhas obras que non se escribiron pensando neles e que en cambio sonlles accesibles e atractivas. Pero a maior parte do seu imaxinario artístico está formado polas obras que souberon situarse á súa altura e ver o mundo desde a perspectiva dos seus intereses, emocións e intelecto; obras que aproveitan tamén a súa capacidade de xogo ou a súa fascinación pola imaxe (...) Pero a boa literatura conta como son os humanos, non como deberían ser. Posúe inevitablemente unha perspectiva moral, pero non debería ter unha “ensinanza”, como non a teñen as boas obras para adultos. Dito isto, tamén hai que advertir que é certo que a literatura exerce unha función socializadora que pode aproveitarse para normalizar temas que están cheos de tabús e prexuízos sociais. De feito, os temas e valores da literatura infantil e xuvenil son un retrato sociolóxico excelente do modo en que a sociedade que os produce quere verse a si mesma.(...) En canto ao fomento da lectura, hai moita experiencia, investigación e prescrición sobre o tema. Algúns consellos xerais son: crear unha contorna poboada de obras, tanto fisicamente, como en lecturas en voz alta por parte do docente de maneira frecuente; outorgar tempo de lectura autónoma na aula; outorgar tempo de discusión de libros na aula; coñecer moi ben os libros que se van a recomendar aos nenos e nenas; asociar a lectura a actividades creativas, moi diversificadas e con sentido; levar a cabo actividades que reforcen a autoimaxe como lectores e lectoras, por exemplo xogos de evocación dos libros lidos; enlazar a lectura na aula coa lectura social, acudindo a bibliotecas, actuacións teatrais, etcétera; así como asociar ás familias no esforzo por facer evidente que a lectura ocupa un lugar imprescindible no mundo. (...) A literatura resulta o mellor instrumento que posuímos para adquirir moitas competencias. Para dominar a linguaxe e a lectura, para advertir como a linguaxe busca efectos no receptor ou como nos endosa implícitos que nos permiten valorar a linguaxe publicitaria, política, financeira, etc. Pero tamén porque o imaxinario literario edúcanos sentimentalmente. A súa potencia é tan enorme que todas as colectividades humanas a utilizon sempre en todas as culturas. (...) por edio das chamadas lecturas obrigatorias Os nosos estudos mostran que os bos lectores valóranas positivamente e os lectores débiles e os non lectores detéstanas. De feito, os segundos utilízanas para xustificar a súa falta de afección á lectura. Pero non parece que a lectura obrigatoria sexa realmente a causante diso. Na escola case todo resulta obrigatorio, desde dar pinchacarneiros en ximnasia a resolver problemas matemáticos. Creo que o tema debe situarse na forma en que se utiliza a obrigatoriedade. Nin sempre nin do todo: debes ler dez minutos na cama, pero eu fágoo contigo, debes ler unha obra pero elixes entre varias, etcétera.