mércores, 27 de marzo de 2019

DÍA MUNDIAL DO TEATRO

Manifesto do actor Carlos Santiago:
"Ser libre non é fácil. Menos en tempos nos que os fantasmas da longa noite son acirrados aquí e alá para espallar o medo e a sospeita e endurecer de novo as olladas e os corazóns da xente que ao lonxe espreita. Parece así que a vella idea da historia sempre se repetir dúas veces, primeiro como traxedia e logo como farsa, cobra nova luz nestes días que nos toca vivir. Se cadra é por iso que unha lexión de artistas vén sendo convocada ultimamente perante os tribunais para daren conta das súas sátiras e das súas impertinencias e que o tecido cultural é difamado en tribunas e medios armados en nova inquisición. Manifestemos, como xentes do teatro, a nosa perplexidade. Que ten de perigoso o teatro, e por extensión a cultura, para alentar semellante caza de bruxas?
Xa os franceses, no século XVIII, tentaron amputar o teatro do seu ferrete diabólico, e inventaran a palabra “obsceno”, literalmente “fóra de escena”, para designar todo o que debía ser excluído do palco en aras do decoro e o bo gusto, tal que homicidios, incestos, blasfemias, equívocos sexuais e toda a ladaíña de miserias morais que o teatro grego instaurou hai dous mil quiñentos anos como asunto propio do teatro. Era claro para o público grego que nin deuses nin deusas estaban libres de pecado e que, dito en grosa prosa, o espectáculo da corrupción moral das elites era o grande estímulo que enchía de xente os teatros. É por iso que aínda temos teatro, e aínda temos entroido, ese espazo de transgresión no que a cultura popular atopou a maneira de se subtraer unha vez ao ano ás imposicións narrativas do poder. Por imposicións narrativas enténdese, obviamente, o relato do que nos obrigan a ser e a pensar que somos.
Con todo, non contaban os franceses do século das luces co xenio inglés. A recepción na Francia ilustrada do teatro de Shakespeare, hoxe modelo por excelencia do teatro universal, foi un auténtico escándalo, pola súa mestura explosiva de altas e baixas paixóns sobre o palco. Incluso un home tan tolerante como Voltaire, non por acaso o primeiro pensador en formular os principios da liberdade de expresión e de pensamento en Europa, ficou abraiado pola selva de burlas lascivas, chistes malos e indecentes groserías das que Shakespeare rodeaba os seus versos máis brillantes. Foi Anxo Rei Ballesteros, entre nós, quen mellor esclareceu esta dialéctica entre o obsceno e o sublime, no seu magnífico ensaio sobre Hamlet, Tempo e Vinganza, como a marca da fractura temporal da que nace a propia sociedade moderna. The time is out of joint. O tempo está desgonzado. O que quere dicir, entre outras cousas, que obrigarnos a vivir e crear baixo as leis implacábeis do mercado, e ao mesmo tempo, esixirnos un comportamento rexido pola culpa interior e as censuras da moralina reaccionaria é simplemente ridículo, cando non probadamente hipócrita. Quen así o queira propor, que o propoña, a poder ser en eleccións libres e democráticas e non en libelos e tertulias de estómagos agradecidos, pero saiba que o teatro, independentemente da deriva política, fará sempre a súa sátira, como ben esixían os poetas latinos. E non porque no teatro nos asista un excepcional dereito de ser libres, senón porque o teatro é xa, de seu, un exercicio soberano da liberdade.
Dicía Pier Paolo Pasolini, un creador procesado mil veces polos tribunais de orde pública, que non escribira máis pezas teatrais porque sentía que o teatro esixía dedicarlle toda unha vida. É certo, e así o confirman as vidas de compañeiros como Xan, Ernesto, Gustavo, Mario, Xosé Lois ou Manu, que recentemente nos deixaran. Non se entrega unha vida ao teatro porque si. Hai un compromiso esencial que mantén viva a nosa paixón. E ese compromiso é precisamente o de ter a coraxe obscena de expresar o que a sociedade moitas veces non quere, ou non pode, ver nin escoitar. Sexamos pois coherentes con tal compromiso e como nos pedía o propio Shakespeare enfrontemos a nosa época tal e como ela se nos presenta. Viva o teatro e vivan os homes e as mulleres libres que o fan posíbel."

luns, 25 de marzo de 2019

Un libro para as Letras: "Antonio Fraguas. O bo mestre. O mestre bo"

 
Antonio Fraguas. O bo mestre, o mestre bo. Este título tráeme á cabeza o da exposición que ao tempo ocupa algunha sala da Cidade da Cultura "Castelao maxistral. A boa obra ao mestre honra". Ambos títulos falan do maxisterio, do oficio ou vocación de ensinar e da personalidade de ambos mestres: Castelao e Anbtonio Fraguas.
Don Antonio era e é o nome co que as xeracións de alumnos e alumnas o lembramos, con afecto. unha persoa cargada de afecto e comprensión á que nunca tememos nin siquera cando con menos de dez anos nos presentabamos ao exame de ingreso e ante o temor a temas difíciles e afastados, de pronto nos preguntaba polo nome do río da nosa aldea e a perplexidade aínda hoxe está estapada na cara. O nome do río que pasa máis perto da túa casa cando o que nos fixeran memorizar eran os ríos de toda a península cos seus afluentes pola dereita e pola esquerda. Así era o mestre bo, o que sabía da Institución Libre de Enseñanza e do Seminario de Estudos Galegos, pedagoxía e ciencia, identidade e bo facer fronte á barbarie. Por iso ninguén erguerá a voz para opoñer unha razón ao seu nomeamento para as Letras, porque traballou coma unha formiguiña para todos e todas nós, porque nunca buscou o seu ben persoal e ocupou os cargos como servizo á comunidade, sempre que lle deixaron acceder a eles e non se lle colou alguén buscando o brillo persoal.
Cajaraville enfronta o tratamento da súa figura desde este punto de vista, alternando o que el chama "lembranzas" na que o polígrafo fala das persoas e lugares que o marcaron en primeira persoa coa biografía enfiada en base a documentación, para rematar recollendo os recoñecementos que se lle fixeron (e que demostran ata onde chegaba o seu recoñecemento), unha cronoloxía na que se sitúan os fitos da súa biografía con acontecementos simultáneos (na que se pode observar a maneira orixinal de mirar a Historia por parte do autor) para rematar recollendo a principal obra publicada.
Unha obra de divulgación, dirixida á rapazada a partir de once anos, que servirá de punto de partida para outra documentación (como aquela á que podemos acceder a través da páxina do Museo do Pobo Galego ou da Fundación Penzol) sobre o autor das Letras, ese home que leva o mesmo nome de Forges. Un libro que chegouo ao seu tempo, para contar con meses suficientes para ir entrando na figura sen apuros.

xoves, 21 de marzo de 2019

Varios libros

 Pioneiras 2 Galegas que abriron camiño de Anaír Rodríguez, ilustrado por Abi Castillo e publicado por Xerais. Despois do éxito de Pioneiras, que neste momento vai pola terceira edición (algo moi inusual tendo en conta que se trata dun libro informativo), aparece esta nova entrega na que se recollen as biografías de once mulleres esquecidas pola Historia, a pesar de ter sido pioneiras nos seus campos.
Trátase da primeira astrónoma, primeira arquitecta, primeira xogadora de hockey sobre herba, primeira actriz, da primeira aeronauta, da primeira alcaldesa, da primeira licenciada, da primeira fotógrafa con estudio propio (que ademais, nos trouxo as imaxes de Rosalía de Castro), da creadora do libro electrónico, da inventora dos primeiros traxes de augas ou da pedagoga María Barbeito, pioneira da revoncación pedagóxica entre nós.
Libros necesarios. Libros que nos entregan algo da fachenda que precisamos como mulleres e galegas. Libros para informarse.

Varios libros varios


Varios libros entrando nas librarías: un deles O segredo das Burgas.
Unha novela publicada na colección Costa Oeste de Galaxia. Andrés Pombo Graña é o seu autor, de Ourense e escribindo sobre a súa cidade, sobre as posibles lendas e seres míticos que a arrodean; el mesmo fai referencia ao Diccionario dos seres míticos galegos de Cuba, Reigosa e Miranda así como Romance de desventuras de Pepe Carballude.
O mundo mitolóxico asentado no hoxe, ao lado da telefonía móbil, a policía contando con eses poderes sobranaturais para poder dar resposta aos asuntos que non controlan e os mafiosos dispostos a todo -unha vez máis- para conseguir o grial que lles dará acceso ao poder total, polo medio un anticristo (ou non o é?) tenro e brutal, unha bruxa con aprendiza e rapaz coidador da casa; os demosiños, nubeiros e toda unha chea de seres que son pero non entran na nosa racionalidade. A porta queda aberta a posibles continuacións, porque a nai da criatura queda nomisterio e os personaxes en pé. 
Os Fantom de Patricia Mallo, primeiro Premio de Literatura Infantil Carlos Mosteiro 2018.  Patricia que xa publicara en Galaxia  Os Cabezombis na Mansión Espello.
Semella que a autora ten unha querencia especial polos pequenos e tenros monstros, no primeiro dos seus libros xa o di o título, e neste trátase dunha famili8a de difuntos que veñen de vacacións ao Máis Acá e teñen dificultades para volver. Por esa razón, vense obrigados a integrarse no pobo, no hotel, no traballo, na escola (onde os dous irmáns terán que enfrontarse á panda dos acosadores Leóns). O bulling aparece tratado unha vez máis, de forma que xa semella absurdo que o profesorado que coñece ou debe coñecer perfectamente aos acosadores derberían pasarlles anacos destes textos para que se vexan reflictidos e para que todos poidan rirse ante tamaño abiso e ante a repetición destes personaxes ao longo e ancho do mundo mundial... como unha praga... A evolución da autora semella interesante, centrada nun imaxinario propio (a relación entre o Máis Acá e o Máis Alá)  e agora respaldada por este premio que poñen en pé Barbantia, o concello da Pobra e Galaxia para homenaxear ao escritor Carlos Mosteiro que nos deixou boas mostras do seu facer.    
 

venres, 15 de marzo de 2019

Un libro que nos trae a educación vial á ficción

Orestes perde o sentido! de Rosa Aneiros, ilustrado por Kiko da Silva e publicado na colección Sopa de Libros de Xerais. 
Rosa introdúcenos nunha temática moi necesaria e pouco tratada. Tan pouco, que inmediatamente nos remite aos libros creados por Carlo Frabetti para a Fundación Mapfre que tanta satisfación nos ten achegado. Frabetti, un escritor moi pouco comercial e do que non hai que desconfiar buscando a etiqueta de "aproveitado", escribe unha serie de libros arredor da prevención de accidentes e educación vial en xeral, para todas as idades; libros que son publicados integramente na páxina da empresa, dentro do seu Centro de Documentación; uns materiais que temos utilizado por parte das familias e nas escolas para traballar este contido transversal que conta con tan pouco material. De aí que considere imprescindible este libro en galego: unha iniciativa magnífica e levada a cabo do xeito máis digno, pois trátase de literatura infantil de calidade na que a temática da educación vial é introducida dunha maneira acaída sen resultar traída polos pelos ou de xeito utilitarista. Boa é a autora para estas lides, unha muller que mostra a súa maneira de pensar no que escribe, de maneira auténtica e sin buscar outro tipo de beneficios.
Unha aventura protagonizada por un rapaz de bo corazón que pasa por mil traballos para axudar a súa irmá a recuperar o osiño que algún malo secuestrou. Unha fantasía desenvolta no medio do entroido, nas rúas dunha cidade estraña na que os perigos saen ao encontro, nunha paréntese na que a cabeza de Orestes crea unha secuencia mentres é atendido polos servizos de urxencia despois de ter sufrido un accidente. Aínda queda boa xente... iso é o que eu sinto cando leo os libros de Rosa Aneiros. Hai boa xente e ela cóntanolo, aínda que poida resultar pouco realista nos mundos que corren. Ogallá nunca deixe de ver esa boa xente!
A autora homenaxea a Lewis Carrol e Agustín Fernández Paz, no caso deste último mediante un libro dirixido á mocidade, Aire negro.  
As ilustracións de Kiko son estupendas traéndonos ese entroido tan pontevedrés e esas imaxes de videoxogos que xa adiantaran os textos da autora. É moi de destacar esa imaxe final de Orestes caendo na cuberta do libro de AFP, que só pode lograr alguén tan coñecedor da nosa literatura e edición como o director de O garaxe Hermético. Por riba, as entrevistas a ambos creadores ao final do volume achegan novas informacións que debemos ter en conta.       

luns, 11 de marzo de 2019

MVM, libros, lectura e bibliotecarios. Unha degustación

Do relato "O libros das saudades e os degoiros", este anaquiño que seguramente agradezan os e as bibliotecarias, igual que terían agradecido os xitanos un anaco de "Pan con chocolate" no seu día.
"(...) porque esta biblioteca é a miña Zaratustra, algo así como a sombra da miña alma. Por que, logo, se eu so xa un lector afeito, ten que pasarme con este libro o que non me pasou con outros que lin?´É dicir, por que paso as páxinas cunha estraña dor, cun sentimento de que non volverei ver esas paisaxes? 
(...) E agora xa non hai que facerlle: son gardián de moitos libros, son confidente de moitos corazóns e son Zaratustra" 
(...) "Zaratustra, non tes máis Toribios?, pregúntame un cativo louro e traveso. "Don Zatratustra, non lle parece que o Mecanoscrito se pasa un chisco?", comenta un mozote de ollos tristes. "Señor Zaratustra, podería levar O principiño para a fin de semana?" pregunta unha meniña con cara de mañá.
Quen foi o primeiro que me alcumou deste xeito? Esta é a miña pregunta, quen sería? Son tantos xa os anos que pasaron, tantos e tan longos algúns deles, que non dou atopado o responsábel... En todo caso, serían aqueles que lían Luces de Bohemia alá polos anos sesenta?
(...) Don Duarte? -estráñase Zaratustra-. Don Duarte eu e hoxe? Que o demo te leve, fillo de Roi Salgado, que rematas de obrigarme a recuar no tempo trinta anos. Porque foi teu pai, foron el e máis a súa cuadrilla os que viñan namorar na biblioteca, os que lían canto libro chegaba, mesmo antes de poñerlles o carimbo, os que me alcumaron xa para sempre... Agora non teño dúbida."

venres, 8 de marzo de 2019

Libros das Letras

Ao longo do ano no que o autor ou autora é homenaxeado coas Letras Galegas saen á luz unha serie de traballos arredor da figura, e ao seu lado, materiais creativos da súa autoría que ficaban ocultos ao público. Este é o caso do volume Nosoutras de María Victoria Moreno. Nel, recóllense sete textos de diferentes épocas, diferente lingua de orixe, tamaño ou maneira. Traducidos por Xavier Senín e presentados en pública por Urco editora.
Trátase de materiais que nalgún caso puideron ser desbotados pola autora, que seguramente foron escritos cun destino determinado que agora se nos escapa, que posiblemente agardaban por un tempo de calma para ser retomados... é agora unha man amiga quen os recolle nun monllo e os ofrece ao lectora e lectora actual. A diferenza entre eles é máis que evidente: o ton no que están escritos, a lírica que envolve dunha maneira máis evidente ou menos cada título e o difícil é pasar dun a outro porque o fío que cose o pachword está desaparecido. Así, atopamos o texto que lle dá título ao libro e que quere recoller desde unha perspectiva de xénero o volume: Nosoutras, onde presenta a cinco creadoras de literatura infantil (Palmira G. Boullosa, Ana Mª Fernández, Helena Villar, Úrsula Heinze e ela mesma), con experiencia no ensino e na maternidade, dispostas a defender a lingua e o país, abrindo o camiño dun xénero imprescindible... tal vez a mellor maneira de mostralo sexa recollendo un anaco "Cando visitamos as escolas e os nosos lectores nos asedian a preguntas, cando enxuízan os nosos libros co espírito crítico que intentamos transferirlles desde eles, cando intuímos un lampo de amor á palabra e ao papel en branco, daquela sabemos que o noso traballo ten unha razón de ser. E animámonos a seguir escribindo para que os homes e as mulleres do mañá camiñen por esta terra coa seguridade que a nós nos faltou. Para que sexan máis cultos, se conseguimos, cos nosos libros, que amen calquera libro. Para que sexan máis equilibrados, se conseguimos, coa nosa compaña, que a soidade non os magoe. Para que sexan máis xenerosos, se conseguimos, coas nosas historias, convencelos de que o corazón só medra cando se entrega." E remata cun "Esperade" que remite a Ramón Cabanillas... certamente a esperanza dou os seus froitos e estas mulleres fixeron un papel monumental na creación dunha literatura, unha educación e unha identidade; mágoa que era imposible tombar os atrancos que día a día ergueron os escuros e féridos e duros. 
O resto dos textos ("Aguinaldo", "A gaiola", "A casa das Marías", "As follas feren xemendo", "Contra a noite" e "Nocturno en tres tempos") xiran arredor da inxustiza social, do papel resistente e sufrinte das mulleres... todo envolto nun lirismo puro que derrama sensibilidade por todos os poros. Así era María Victoria Moreno, unha muller de afectos e loita, tal como quedou demostrado no seu ano.

mércores, 6 de marzo de 2019

Libros de poesía infantil

Macedonia de versos de Concha Blanco, con ilustracións de Lidia Nokonoko, publicado en Aira. Esta libraría, Aira das Letras, tráenos de vez en cando algunha novidade editorial. Xa o fixo con Aler - nativo, un volume sen palabras pero moita historia, e agora faino cun libro de poemas desta veterana autora que, ademais, engade unha unidade didáctica que facilitará o traballo arredor do libro. 
Arredor das froitas xiran os versos acompañados dunhas magníficas ilustracións, nas que se combinan o terminados a lapis que semellan inacabados con aqueles a toda cor e que nos achegan unha nova lectura, neste caso de imaxes. Igual que o libro de María Reimóndez en O xeito das froitas... 
Non se pode negar o valor nutritivo e saudable das froitas nin tampouco o seu interese para a rapazada, que gusta dos seus sabores e cores, das escollelas ou subir por elas aos árbores... toda unha aventura!

sábado, 2 de marzo de 2019

É tempo de entroido!

É tempo de entroido! dinno os días e as voces, a rapazada nas escolas e as máscaras nas rúas.
Tempo de cocido e filloas, de festa!
E un libro lémbranolo da mellor maneira que coñecemos, cunhas ilustracións e uns pequenos textos que nos traen a tradición actualizada coas cores dos soños.
Poucas veces nos atopamos cun volume tan ben axeitado ao que pretende. Coas palabras para memorizar e as ilustracións para informarnos e alegrarnos. Todos os entroidos, de todas as zonas e maneiras, todo recollido para adentrarse do mundo da etnografía. 
Un exemplar marabilloso para facer lectura de imaxes.
Quen lle deraa todos os países do mundo un libro coma este recollendo algunha das súas festas... Ogallá todos os poidan ter, e disfrutar como facemos nós. 

venres, 1 de marzo de 2019

Novela de misterio

O pasaxeiro 19 forma parte dunha triloxía (As crónicas do viaxante) da que aparecen os títulos na lapela.
CarlosVila Sexto, o seu autor, ganou sendo case rapaz, o premio Rúa Nova de narración xuvenil e posteriormente converteuse en guionista de éxito de series en español (Los misterios de Laura, Motivos personales e Presunto culpable, entre outras), ata o punto de que este libro está traducido desa lingua por Belén Rodríguez Suárez e, tamén vemos que neste momento está representado por unha axencia literaria italiana. Estamos, polo tato, ante un autor de éxito, publicado por Rodeira.
A modo de resumo…
Unha situación inquietante: o mozo protagonista esperta sen memoria, no tren de vía estreita do norte que está na viaxe de inauguración de ruta. Por se iso fora pouco, no seu baño atopa o cadáver dunha moza á que non lembra. Unha serie de personaxes pululan arredor, desde os dous empresarios rodeados de xornalistas, a muller e a filla do que foi e será traizoado nos negocios e os amores polo outro. A nena, polo tren adiante, aburrida e medio abandonada, é quen colabora co desmemoriado prestándolle todo o seu apoio. El, non pode baixar do tren, porque esta é a única posibilidade de descubrir quen é, e quen asasinou á secretaria amante do empresario burlado.
Semella unha historia de detectives na que un personaxe está condenado a levar todos os golpes, pero a historia vaise complicando cada vez máis, pois conforme quitamos unha capa aparece outra; pero ten máis, están as forzas ocultas, a parte esotérica… porque o protagonista ve mortos, porque se encontra co neno que foi e porque aí está o inimigo que se move a través do tempo.
Unha novela especial que poderemos seguir lendo nas outras entregas.
Unha obra con mestura de xéneros, desde e intriga policial ao terror.