Teatro en libro

Somos os monstros de Paula Carballeira acadou o X Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil 2018. Publícase, agora na Biblioteca Dramática Galega de Xerais con ilustracións de Ignacio Hernández.
 Unha nena e un neno perdidos no bosque, que nos lembran? Pois si, no bosque hai sempre monstros, neste caso unha monstra grande e un monstro pequeniño, está o pai dos nenos e a xente -en xeral- que os busca.
O mellor os dialogos, conversas moi curtas, áxiles, cheas de chispa. Certezas como:
"Monstro Pequeno: Non temos casa.
Monstro Grande: Non temos nada.
Monstro Pequeno: Por iso somos tan poderosos.
(...)
Monstro Grande: Á xente non lle parecemos graciosos.
Monstro Pequeno: A min a xente tampouco me parece graciosa.
(...)
Monstro Grande: A xente chámanos feos, crueis, carnívoros.
Monstro Pequeno: Eu véxopme guapo no espello da auga.
(...)
Nena: Es un verdadeiro monstro!
Monstro Grande: E ti unha verdadeira nena!
Nena: Vasme comer?
Monstro Grande: Pode ser...Se me entra a fame."

Unhas ilustracións moi interesantes que caen, un tanto, cando lembran a obra de Jacobo Fernández.
Temos que dicir, unha vez máis, que cando Paula se po  a escribir teatro é unha garantía. Daquela sabemos que contaremos cunha boa lectura de teatro. Que cunda o exemplo!
 

Cando un libro nos trae personaxes de nome impronunciable

Quokka Moka de María Solar con ilustracións de Víctor Rivas, publicado na colección Merlín de Xerais.

Quolla Mokka é así, tal como nolo contan, pero resulta estupendo asistir a ese relato pouco a pouco, vendo como ela vai facendo bromas que non son tales máis que para ela, como magoa aos demais semella que sen caer na conta de que senten e sofren... ela móvese por un mundo no que semella non darse conta do mal que fai e contesta daquela maneira que nos encanta (porque coñecemos xente así). Aínda nos peores momentos a quokka vai ao seu e nos acompañámola, polo Universo e a Antiuniverso, co mesmo sorriso que ela leva posto. 

Unha proba:

"-Miña avoíña, dásme un bico para durmir?

-Non

-Anda, miña avoíña. non vou poder durmir sen un bico teu. Es a única persoíña que me queda sobre a faz da Terra. Dásme un biquiño? Non vou poder durmir sen el, avoíña, nunca xamais durmirei. Na vida! Pasarei a noite desvelada, sufrindo de pena. Por favor, miña avoíña, se non sinto a calor do teu bico na meixela non poderei estar tranquila. Foi un día terrible, só me pasaron cousas malas. Dásme un biquiño, miña avoíña? Si? Si? 

-Que non! -aínda non rematara a frase e a avoa xa oíu a Quokka Moka roncar."

Así é ela e así a novela segundo a presentación editorial:

Os quokkas son os únicos animais do mundo que sempre sorrín. Unha especie australiana de marsupiais que está en perigo de extinción. Imaxinas un animal que sempre sorrí, pero que é realmente insoportable? Pois esa é a nosa Quokka Moka. Insoportable ata fartar. Un día, sen querer, extermina a súa especie e só sobreviven ela e mais a súa riseira avoa, que quedou moi enfadada. As dúas, coa axuda do espírito do sapo Roco, o seu mellor amigo, deberán ir ao Antiuniverso na procura dos quokkos para tentar recuperar a especie.Unha divertida aventura vivida entre o mundo do dereito e o mundo do revés.

Cando un campo de refuxiados é o mundo

Lúa en Ningures de Beatriz Maceda con ilustracións de Laura Veleiro publicada na colección Merlín de Xerais, fala diso, dunha nena que ten que fuxir do seu país cos pais.

Hai libros cos que choras, moito, pouco a pouco, lentamente como a mirada da nena que semella pararse máis no camiño que nas cousas que mira. Lúa en Ningures vaiche facer chorar pero está ben que sexa así; algunha vez hai que facelo para lavar os ollos e para poñerse no lugar dos outros. 

Lúa ha de abandonar o seu mundo, ao seu avó que é o ser co que mellor se entende, o que lle le O Principiño e lle ensina con afecto todo o que ela quere aprender como os mitos que hai detrás das constelacións. Só poderá levar tres cousas con elas e unha delas (o avó) vaille quedar atrás e para sempre. Chega a un campo de refuxiados, inmenso, coma o mar pero distribuído como unha tableta de chocolate, un lugar onde podes perderte (porque semella un labirinto) pero cando o fas será a oportunidade de velo desde arriba e facerte unha idea de inmensidade do abandono.

Aínda nos momentos máis duros e nos non lugares haberá sempre algo que facer... e os libros poden formar parte da esperanza: unha editora, unha biblioteca, unha maneira de comunicarse a través do debuxo. As ONG e os voluntarios e voluntarias, a esperanza e os amigos, as perdas e a vida que flúe agardando a que alguén, moitos alguén poña as cousas no seu sitio.

Unha novela de Anxo Fariña

A última novela de Anxo Fariña, Os ecos do lume, constitúe unha alegación pola defensa do mundo que coñecemos e doutros que non vemos. 

O autor e ilustrador achéganos unha obra sorprendente na que ao lado da creación do Intramundo cunha serie de criaturas moi orixinais nos conta a historia de Noa (doce anos) e o seu irmán Antón (cinco anos). Desde as pelexas de todos os días á evolución da nena nun verdadeiro traballo de abandono do egoísmo e das banalidades para entrar nunha dimensión de responsabilidade e compromiso coa familia e co mundo. 

Elorios, clorifantes, hocipontes, corremontes, unicornarios... no camiño de Noa buscando a Antón polo Inframundo despois de perdelo nun despiste mentres atende ao móbil. O lume de fondo, a aldea da avoa rodeada polas chamas, un vello teixo, o Gardián, o mozo ourizo... e de fondo un problema actual. Teremos que seguir atentos aos emisarios e ás raíces, agora que o verán ataca cos riscos dos furados na capa de ozono e os lumes arrasando montes.

Grazas, Fariña, por lembrarnos o importante!  

Traducións e máis traducións

Xa tiñamos falado de libros como A rapaza de tinta e estrelas de Kiran Millwood Hargrave publicada por Sushi books. Unha novela que fala de cartografía e cartógrafos, da importancia de situar e debuxar o mundo para comprendelo e facelo máis noso. Unha nena á que a nai lle deixou un mapa e vivindo cun pai que os debuxa, nunha illa (de onde non se pode saír) baixo o goberno dun ditador... pero as nenas é o que teñen, que se fan amigas de calquera, incluso da filla inconsciente dese tirano e esa amizade levaraas a ambas a unha aventura perigosa e liberadora. Unha fantasía que se alimenta da creación dun mundo propio.

Outro imaxinario persoal é o de Unha cidade chamada perfecta de Helena Duggan publicado pola mesma editorial, Sushi books. Unha cidade distópica gobernada por dous irmáns que desterran á Terra de Ninguén a aqueles aos que non poden manipular mentres deixan sen memoria nin imaxinación aos cidadáns perfectos que só poden ver o mundo a través dunhas lentes de cor rosa e beben un té que terá o seu sabor preferido pero os deixará cegos. Só os nenos poden acabar con ese horror, eles, os abandonados no orfanato da Terra de Ninguén poden enfrontarse ao poder máis absoluto porque xogan e non teñen nada que perder fóra do pranto nocturno no que choran os abrazos perdidos e os pais que xa non os lembran. Cando non vemos o mundo que está no noso ou en paralelo, cando semella que non hai saída... debemos mirar aos máis valentes que poden chorar de medo e semellar débiles pero son a esperanza. "(...) sabede que loitamos de forma enérxica e sincera polo dereito a sermos diferentes, como homes e mulleres libres, non por un, senón por todos."  

Dous libros con mapa ou plano propio. 

De lonxe chega A revolución vertical (ou por que os seres humanos camiñan ergueitos). Unha obra de Ngûgî wa Thiong´o (escrito así máis ou menos). As ilustracións (cun certo primitivismo) son de Agustín Comotto, un arxentino que cambia totalmente o seu estilo para aproximarse á África do autor. O relato foi escrito en kikuyu e traducido ao inglés polo mesmo autor, de onde procede a tradución de Xosé Álvarez Alonso. Tal e como se nos di na introdución, trátase dunha fábula africana na que este intelectual -que se declara ao servizo do seu pobo- nos explica que cada un sabe facer cousas distintas e todos/a somos necesarias e complementarias; do mesmo xeito, defende o pacifismo, o feminismo, o antiimperialismo, a loita contra o racismo e o neoescravismo poderían actuar un único movemento global que puidera desprazar o centro de poder e redistribuílo entre países e persoas. O libro recolle o texto en galego e kibuyu, o que lle engade un valor de respecto pola diversidade. Cando compiten as mans cos pés chegan a unha conclusión: "Para previr que no futuro se volvese producir un desafío como o daquela vez, e para evitar que brazos e pernas se estorbasen, os órganos acordaron que a partir dese momento o corpo camiñaría ergueito, cos pés firmemente ancorados no chan e os brazos pendurando do aire. O corpo congratulouse da decisión que se tomara, pero permitiu que os nenos seguisen camiñando de poutelas para non esquecer as orixes dos humanos."

Bótase de menos saber quen escribe a introdución e o epílogo.

Libro xuvenil. Novela distópica ou crúa realidade?

Revolución Detrito de Xosé de Cea (pseudónimo de Xosé García Rodríguez), publicado na colección Fóra de xogo de Xerais.

Un libro leva a outro... a min este lévame a outro libro situado, tamén, nunha favela As palabras poden matar. Un dos libros máis duros que nunca se escribiron para a mocidade, unha historia sen esperanza na que o ceo é escuro, a violencia total, a mafia omnipresente e omnisciente, e resulta que a única esperanza acaba sendo a maior crueldade, porque se pecha o círculo, como en Elipse de Méndez Ferrín.

Favela Torrada, separada da cidade Nova Ocidia por un gran muro que evitará que podan ver a miseria que mancha; alí, un pai que acaba de quedar ieivado na mina, unha nena que traballa no gran vertedoiro e un neno que o fai na mina, unha nai desaparecida da que o pai di que emigrou e á que lle escribe cartas cheas de faltas de ortografía que nunca saen da casa... Ticho, a pesar dese malvivir soña; un libro de contos marabillosos que súa irmá recolleu no lixo daranlle alas para plantar cada mañá unha faba agardando a que medren as plantas e poida subir por elas a buscar o tesouro. Un ditador, o Presidentialísimo, mal chamado Napialatón porque ten medio corpo feito de platino e goberna coa man máis dura que darse poda. A Resistencia anda polo medio mesturada con trasnos que non son tales e obxectos máxicos que tampouco o son, pero o neno despois dunha copiosa comida recibirá unha especie de chave á que algún día lle atopará pechadura, a nena recolle un robot no lixo e cando o rapaz é expulsado da mina e se vai traballar con ela todo casa, a chave será a batería dun autómata que busca metais (como único obxectivo) ata dar co home de platino e facilitar a revolta. Un aire latinoamericano, de novela de ditadura, de favela misérrima.

Unhas imaxes que case vemos debuxadas ou proxectadas... pola forza expresiva.

A nena e o grilo máis aló de Magín Blanco
Un libro CD que dá continuidade ao publicado por OQO A nena e o grilo e á anterior A nena e o grilo nun barquiño que viu a luz da man de Fol música.
É agora Galaxia quen retoma esa nena e ese grilo nun texto teatral de Pepablo Patinho con ilustracións de Luz Beloso e letras musicadas por Magin Blanco na colección Sonárbore. Un verdadeiro libro, co seu formato completo, un CD de música e un espectáculo. Porque ás veces pasa, nos lugaes máis humildes, nas situacións máis extremas... alguén fai da necesidade virtude, pasou en Galicia, en plena crise, cando a cultura quedou á intemperie.
E algo que se agradece cando se entra na páxina da editorial “Incluído no catálogo da OEPLI 2018 como un dos mellores do ano.”, porque é certo e triste que as outras editoras non o fagan constar.