Álbums traducidos

O álbums traducidos son o xénero que máis abunda. Dende que moitas editoriais seguiron a estela de Kalandraka o que máis atopamos nas bibliotecas infantís son os álbums escritos noutras linguas e versionados en galego. Estano facendo mil e unha, case todas situadas fóra de Galicia...

Por exemplo Jaguar na colección Miau que nos presenta O ladrón de follas  de Alice Hemming e Nicolas Slater que na pásina da editora achega actividades ao redor do libro.

Da presentación editorial: «Será Esquío capaz de descubrir quen lle rouba as follas?» Esquío goza dun fermoso día cando descobre que unha das follas da súa árbore desapareceu repentinamente. Non está por ningún lado!  Decide entón recrutar a axudado seu veciño e amigo, Paxaro, para resolver o misterio e descubrir ao ladrón."  Que problema! Esquío asústase cada vez que lle desaparace unha folla, vaille preguntar a paxaro asustado e aínda que este tenta tranquilizalo á seguinte vez volve ao mesmo, busca ladróns que non o son: a rata que convertiu unha folla en barca, o picapaus que as xunta... ata que paxaro con toda a paciencia do mundo lle explica que isto mesmo lle pasou o ano pasado e que debe relaxarse, pero á mañá seguinte volvemos ás mesmas, esta vez pensa que é o esmo paxaro quen llas rouba ao ver que está a adornar o seu niño con eles. Quen rouba as follas no outono? queda tranquilo o esquí ata que chega o inverno e vai ver so paxaro asustado: "Paxaro! Alguén roubou a herba!" e o pobre paxaro suspira "Mimá!" Vai tocar comezar de novo... Nas páxinas finais do libro explícase a función do vento, o que sucede no outono coa follaxe e non só con ela (coas horas de luz, coas migracións de insectos e paxaros, coa hibernación e as horas de sono. Pero o mellor, mellor é ese despiste do esquío quer lle fai vivir algo novo cada ano, esqucer o que xa saber... e que tanto nos lembra algunha das nosas reaccións.

O ovo do sol  de Elsa Beskow traducido ao galego por María Herrero e adaptado a Lectura fácil en ING Edicións.

Da presentación editorial: "Unha reedición revisada dunha historia clásica co encanto dos bosques nórdicos. Unha pequena fada que vive nun frondoso bosque do norte descobre algo extraordinario: un ovo do sol! Como chegou ao bosque? Que tes que facer para devolvelo ao seu niño? Coa axuda dos elfos e varios animais que viven no bosque, descubrirá a verdadeira natureza deste misterioso obxecto." Certamente trátase dun mundo de seres máxicos e bosques eternos, dende as ilustracións das gardas imos seguíndoos. Semella que unha rá lle conta a historia a outra que ri. Todo comeza con esa pequena fada que baila estendendo a alegría por toda a floresta, que axuda a todos devólvéndolle os ovos que caen dos niños aos paxaros ata que un día atopa un redondo e grande (para o tamaño dela) de cor do sol e pensa que realmente lle caeu ao astro rei, vaillo contar ao trasgo novo peroeste é tan divertido que lle bota unha piña así que enfadada vaise xunta Risoña, a ra que rexenta unha fonda, de alí saen tamén os clientes para observar o ovo do sol e facer conxeturas sobre se leva lume dentro, ata que chega o vello trasgo e un pimpín que lles asegura que é unha laranxa edeóstrallo facendo que proben o zume, netsas chega unha pega e lévaono pico. A fada chora porque lle roubaron a froita do sol pero o merlo promételle levala á terra do sol onde eses froitos medran colgados das árbores e así é, vai e vén igual que as aves migratorias... Ao final, cando xa non esperanos nada máis, ao pasar a páxina móstrasenos o neno que cando buscaba polo bosque amorodos silvestres perdeu a laranxa que tiña para merendar e fixo que se producira este conto sobre o ovo do sol. Unha boa historia e unhas ilustracións marabillosas, de época.

Do berce á lúa

 

Dous novos libros da colección Do berce á lúa: Flores e Limón de Antonio Rubio e Óscar Millán.

Dous poegramas para xogar coas froitas ou descubrir as flores que medran no xardín. Cada exemplar de ''Do berce á lúa '' é un exercicio poético para educar o ollo e adozar o oído, como explica o seu autor Antonio Rubio. Pese á súa aparente sinxeleza, tanto o seu deseño como o seu contido, a partir de temas próximos aos intereses dos máis pequenos, son froito dun longo proceso de reflexión e creación. Apoiándose nos recursos do cancioneiro tradicional infantil (rima, ritmo, enumeración, repetición, retrouso, acumulación...) e en imaxes recoñecibles que destacan sobre fondos claros, esta colección para cantar e contar é xa un referente da LIX para o tramo 0-3 anos e contribúe a iniciar o camiño da prelectura de moitas nenas e nenos. Neste caso, 'Limón convídanos a xogar coas froitas e froitos silvestres e a descubrir quen se agocha dentro dunha misteriosa caixa: a protagonista máis pequena da casa.” En Flores achéganos á variedade de plantas e especies vexetais que poden medrar no xardín.”

En cada un dos libros imos repetindo un par de versos simples e rimados, de forma que cada flor é para un neno ou nena ata derivar -na plana final- xuntándoos nun xardín: nenos e flores. En Limón o xogo é diferente: repetimos a palabra que lle dá título na cara esquerda para completala na dereita alternando sorpresa con diferentes froitaa e princesa que sserá a que na última plana recollerá cada unha das froitas porque é unha princesa con boca de framboesa e pendentes de cereixa.

As ilustracións de Óscar Villán son igualmente sinxelas e claras, reiterativas, conseguindo unha unidade total.

Pastas duras para facilitar quer as criaturas podan movelas coas súas mans aínda torpes, cos seus dedos gordechiños.

Unha fórmula de éxito para introducir a poesía nas primeiras idades, para ler coas crianzas dándolles cada vez máis autonomía, para que elas se sentan competentes.

Álbum

 

O carteiro que non sabía ler de Susana Peix está ilustrado por Lara Sánchez e publicado por Triqueta Verde.

Da presentación editorial: "Lucas, o carteiro do bosque, goza repartindo cartas e, aínda que non sabe ler, grazas á súa intuición e ao apoio dos seus veciños, sempre logra cumprir co seu traballo. Pero un día recibe unha carta diferente, e por primeira vez, non sabe a quen debe entregala. Decidido a resolver o misterio, Lucas percorrerá o bosque en busca do destinatario. Para quen será esa misteriosa carta?". Esta é a única carta que non lle dá pistas ou que o confunde, porque ao oso carteiro todos os animais lle axudan cunha marca ou cun arrecendo para que poda adiviñar a quen vai dirixida, pero esta vez... vai dun lado a outro e non atopa o destinatorio, é xustamente cando lla vai devolver cando descobre que vai dirixida a el, estano agardando para que a abra e vexa o que pon por medio dos debuxos. Este será o primeiro paso para aprender a ler porque lle van axudar a facelo. Unha historia que se resolve moi ben e remata dunha maneira optimista. A partir de agora nunca máis sentirá esta angustia e nunca terá que dubidar acerca de a quen entregar o correo.

 Onde está Otti? de Silvia Penide e Estafanía Padullés publicado en Hércules ediciones. Para presentalo: "Una pequeña historia sobre cómo, a veces, perderse es encontrarse".

Certamente, cando colocamos á infancia ante sentimentos demasiado fortes como a perda, o mellor é colocar animais para que a dor non sexa tan forte. Levamos séculos facéndoo, para que podan entender o que sucede sen necesidade de colocar a un humano nesa situación. Neste caso, con moi poucas palabras pero moi significativas, váiselle diso: Otti (o can) "non está na súa camiña, nin en ningún dos lugares onde acostuma, cando o chama non vén". Agora aparece a parte positiva: "quérete" (non é ese o motivo), "agora vive noutro sitio",  e pasamos a implicar a lectora "agora está nun recunchiño dentro de ti, nas túas lembranzas (...) quere que penses na súa cariña e rías moitísimo (...) dálle unha aperta co pensamento (...) estará contigo agora e sempre. Otti agora está en todas partes".

Texto moi sinxelo, con letra maiúscula unicamente, sen puntuación, pero cun significado simbólico moi potente: non se ve, non está, foise, pero non penses que che esqueceu, el quérete pero está noutro sitio. Un lugar tan irreal que despois de mostrar o ceo se sitúa dentro do peito e nas lembranzas, quere que esteas contenta e segura porque sempre estará para axudarche, vai estar conntigo sempre porque está en todas partes. Un bo empeño, logros indudables pero... haberá que ver o resultado da lectura da rapazada, como funciona,se precisa demasiada axuda...

Varias novelas para adolescentes

A sombra do graffiti de Brais Babarro Fernández e En terra allea de Pepe Carballude están publicadas na colección Costa Oeste de Galaxia.

Da presentación editorial: "Unha vila dos Estados Unidos vese arrasada por un tornado. Todos puideron escapar agás Bego, unha estudante galega de bacharelato que está de intercambio, quen, ademais de facer fronte á destrución, atopa o cadáver dun rapaz que leva ao pescozo o pano que ela trouxera desde Muros, coas sinaturas de amigos e familia. Soa, sen saber como o finado se fixo con el, e co medo de poder ser acusada de asasinato, comezará unha investigación contra o reloxo para probar a súa inocencia. A primeira pista tena clara: o mozo ten un nome tatuado no brazo.Quen é Stewart Amwer?"

O que se conta sucede nunha poboación tranquila do Medio Oeste americano con 502 habitantes, nun sábado o que a esta estudante lle toca facer voluntariado (limpando a piscina do seu centro de estudos); a compañeira que a acerca no coche mentres falan do calor e  de que comeza a temporada de tornados, anuncia a aventura "Rapaza de intercambio vivindo a experiencia americana a tope." A historia que se nos conta en terceira persoa titula os seus capítulos co horario e dura dende as 9,30 da mañá ata as 17,42 da tarde.

A novela conta moito, dende o perigo de colocar os cascos con playlist e non escoitar os múltiples avisos de perigo e evacuación que a conducen a unha perigosísima aventura solitaria ata os episodios de autolesións difíciles de superar de autolesións, o imaxinario que arrastramos polo cine sobre os perigos da investigación policial norteamericana, unha paisaxe de catástrofe absoluta na que só quedan cascallos da civilización... e algo que nos remite ao presente, as forzas da natureza arrasando con todo o que a humanidade dá creado esquecéndoa. Aparecen tamén os cazatornados, eses aventureiros que os buscan en vez de fuxir e a amizade que se crea entre o estudantado das escolas que máis tarde se van atopar en lugares moi diferentes da sociedade pero gardarán e tentarán axudarse na medida do posible. Un mozo pegado a unha mascota co seu nome nos grafittis e tatuaxes, un pano cheo de afecto que o busca para acompañalo nese último instante igual que el quere facer coa mascota indo na dirección contraria á que se dirixen todos. Unha moza que no medio do desastre vai descubrindo o enigma, paso a paso, minuto a minuto... 

Ese mundo que se esfarela nun instante, daranos que pensar? lembraranos o que acaba de pasar no Mediterráneo e aprenderemos algo del? 

Un esforzo, unha novela que nos leva lonxe sen deixar de estar aquí, unha narración que bebe do cine de aventuras, detectives e catástrofes.  

 En terra allea de Pepe Carballude tamén está en Costa Oeste de Galaxia. Da presentación editorial: 

"En terra allea aborda o tema da migración e os dramas colaterais: explotación laboral, dificultades coa vivenda, problemas de convivencia, enganos, abusos…, mais tamén aparece xente boa que tenta poñerse na delicada situación do outro. As relacións humanas, as friccións e os consensos, a imposición e a tolerancia, as penas e os momentos felices, pesan moito no decorrer da trama, onde, ao final, triunfa o amor. Un retrato real, traumático, dun feito que se pode ver acotío e unha chamada á solidariedade e á colaboración de todos."

Recollerei algún fragmento para ver o que hai: "Nun terreo cedido a unha construtora a cambio de deixar os baixos para oficinas sociais (hai uns corenta anos) ten as súas dependencias unha asociación á que acoden os xitanos arrombados en casouchas enferruxadas, aqueles que se resignan á incomodidades dun piso de protección oficial, os inmigrantes en busca de futuro, os retornados á terra de seu, os fuxidos de todo tipo de inxustizas, as mulleres violentadas, os indocumentados...  Aquí atopamos unha enfermeira xubilada, coñecedora do terceiro mundo en primeira persoa, despois de facer voluntariado nos anos de traballo, pero tamén un mozo cabreado co mundo (ou sen dar superado a súa relación co mundo da droga que considera que pode facer a súa vontade con todos os dereitos e ningunha obriga), un cura daqueles que defenderon e defenden a cultura do país e ás xentes máis necesitadas que entrega o seu e fai da reitoral un acubillo, dúas mozas (unha xitana e unha inmigrante que se axudan e descobren o amor que as une), o odio a un pai que a abusou e que tapa o seu delito cunha ideoloxía afastado da familia... O problema dos pisos cedidos e compartidos nos que por veces atopas ao teu explotador noutro que parecía ser tamén explotado, a quen che trata mal e che rouba (isto xa o viramos moitas veces entre os emigrantes galegos que foran espoliados polos seus compatriotas e para exemplo a novela que recolle un feito real en Azucre), a dobre moral daqueles que aproveitan o traballo dos inmigrantes para pagarlles mal e facelos traballar moito. Pensando nisto, igual a novela ten un pouso de "boísmo" que, ao meu entender, lle resta algo de calidade. Xente afastada do seu medio, sen referencias que a "sancionen  moralmente" pode facer algo que na súa contorna nunca se atreverían a levar a cabo, pode que nesas circunstancias poda saír tamén o peor que gardan (como nos pasa a todos e todas). Entendo que nos gustaría colocarnos no "politicamente correcto", que debemos construír o imaxinario defendendo as persoas que poden estar en desvantaxe pero tamén debemos coidar a credibilidade e non deixar ao lectorado sen armas de defensa. Houbo curas coma esa criatura de deus que, como dicía unha veciña atea, "se houbese máis coma el, crería", hai xente boa e pode que sexa a maioría pero vense máis os outros, hai conflitos que se resolven moi ben e a min gustaríame que todas o fixesen así e que os bos tivesen unha boa vida e que o lesbianismo se aceptase tamén entre os calés... 

Está claro que Carballude nos presenta unha historia para ler e que temos que facelo, coma todas as súas!

Ambas novelas recollen conversas de whp e emoticóns achegándose, desta maneira, ao mundo xuvenil.

A señora A e o señor Z

A señora A e o señor Z traducido por Xosé Ballesteros está publicado en Kalandraka na colección Demademora. Presentase como "Unha historia sobre a convivencia e as relacións humanas co sentido do humor e a fina ironía de Teresa Durán e Gustavo Roldán.

Dous seres absolutamente diferentes que un día se encontran. Ela só pod vivir en branco e negro porque ten intolerancia ás cores. El é un pallaso aque vive entre cores, dende o nariz vermello e redondo ata o chapeu verde. Despois do desmaio inicial, pouco a pouco a señora A irá aceptando a cores ata o punto de pintar de vermello os labios. Daquela, o señor Zfoi ercar unha sandía para compartir: unha tallada para cada un. E cada unha delas era (nin máis nin menos) que esa bandeira que algúnsnon queren que se mostre.

Un final que transcende o propio conto ao traer esa historia atemporal ao momento actual, en relación ao conflito palestino dunha maneira tan leda, pacífica e resolutiva.

Volven os esqueletos

 Noite de golpes ten dous protagonistas: esqueleto pequeno e esqueleto grande. Dise na presentación: "O esqueleto grande e o esqueleto pequeno non poden deixar de chocar unha e outra vez. O Dr. Ósos está atento para resolver cada situación, pero a súa paciencia ten un límite…"

Cheo de repeticións nas palabras e nas situacións, sempre nun ambiente de risas e alegría porque "No escuro, escurísimo soto dunha escura, escurísima casa, un esqueleto pequeno está ler un cómic. Nunha escura, escurísima rúa dunha escura, escurísima cidade, un esqueleto grande está a pasear o can." Que vai pasar? Porque pasará... unha e outra vez. Tamén descubriremos que os esqueletos se ven na noite porque hai escuridade e non é gratuíto xa que o branco vese sobre o negro e pasa desapercibido sobre o branco.

De Allan Ahlberg e André Amstutz, traducido por Sandra e Óscar Senra Gómez esta publicado por Kalandraka na colección Tras os montes cunha cuberta con volume que brilla na escuridade. Que máis podemos pedir? Agora que as noites serán máis longas e se acerca o samaín co medo no programa, leamos libros marabillosos coma este que nos poñen a ben cos tópicos dos temores. Riamos, divirtémonos con estes dous esqueletos aos que nada malo lles pode pasar(igual porque xa lles pasou).

No ano Castelao

No ano Castelao e pensando nos máis pequenos igual había que ter en conta un par de publicacións de anos pasados, da editorial Galaxia. certamente non hai que pecharse nas novidades e debemos volver a vista atrás moitas veces para recuperar obras que continúan a ser necesarias.

Cousas de nenos, publicada e Árbore de 2004 recolle algunha desas marabillosas viñetas nas que Castelao fai protagonistas aos nenos e as nenas, a relación entre eles e cos maiores ou cousas nas que os que interveñen son os animais (tan queridos pola rapazada). Estas "cousas", formato creado polo noso autor, fainos interrogar sobre o que sucede e non se entende demasiado ben. Na presentación fálase disto, de como a mirada das crianzas é a do propio autor que os pon a eles a preguntar en voz alta (igual que falan ante o emperador nú. Inocencia e tenrura envolven estes anacos de realidade nos que a imaxe e o texto se complementan marabillosamente formando iso que os coetáneos chamaban "cousas da vida por Castelao" para colocar nese arquetipo os sucesos que resultaban significativos e nos que había que pensar.

A imaxe de portada co meniño das piñas subido ao pino, abrazado ao tronco con pernas e brazos mentres este se move tráenos o mellor do autor rianxeiro, ese sentimento de vulnerabilidade fronte á natureza e de amor infinito por ela.

 

O outro libro é o de Marilar Aleixandre, Castelao segundo Rañolas publicado en Costa Oeste, que se publicou por primeira vez no 2000 e agora se fai , de novo co selo "2025 ano Castelao" . Entre a autora e Rañolas van debullando a vida de Castelao en artigos que se titulan "Rañolas explica quen é Rañolas (e Castelao), Daniel dorme cun coitelo baixo da almofada (para falar dese tempo de Castelao neno na Pampa),  O estudante bailador e os caciques (adolescencia e primeira xuventude en Rianxo), Cóntase un conto de cego, Castelao ponlles aos galegos uns novos ollos, Verbas de lume e de chumbo (mitins), A derradeira lección do mestre, O desterro soñando a terra, Para ler máis (un final de ampliación cunha bibliografía na que seguir afondando nesta figura).  Todo el ilustrado coas imaxes do autor.

Dous libros para atender a diferentes idades e dende diferentes ópticas. O primeiro deles para entregar e ver a reacción, observar que pode pensar esta xeración sobre o que creou o gran Castelao naqueles tempos, o segundo para seguir unha biografía dialogada.