Teatro: un premio publicado con certo retraso

Estrella... fugaz? de Carlos Labraña obtivo o XVI premio O Facho de Teatro Infantil en 2015 aínda que non se publicou ata 2022. Faino na editorial Galaxia, na colección Árbore, con ilustracións de Fonso Barreiro.

Así se presenta: "No cinto de asteroides que hai máis aló de Neptuno naceu Meteoro. Aínda que pasaba todo o día a xogar á roda cos seus irmáns, non era feliz, sentíase diferente. Polo que un día, aproveitando o paso dun cometa, marchou na procura dun lugar onde poder ser el mesmo." Quere ser estrela, así se sente.

Toca deixalo ser o que el queira, así fala a Rocha Vella, e unha vez que comprenderon que Meteoro posuía un corazón de Estrela, a pesar de non ter nado como tal, así a trataron, todos os demais, chamándoa polo seu nome verdadeiro. E a peza remata cunha canción que todos e todas cantan:

Nunha noite de lúa nova  

caeu do ceo unha pedra,   

aínda que era un meteoro   

desexaba ser estrela.

...

Unha novela a partir dos 11 anos

 

A memoria dos pingüíns é a última entrega de Xavier Estévez, un autor que acostuma escribir para lectorado autónomo. Neste caso, dálle voz a un rapaz de catro, Aldán, que nos conta como ve o mundo, ese universo que anda a descubrir e que interpreta como pode, á súa maneira. O autor crea unha magníficas metáforas que nos sorprenden pola súa orixinalidade enriquecendo así unha linguaxe que busca ser literaria máis alá de producirnos comicidade ou identificación con ese pequeno que dan ganas de adoptar, outra voz será a dun adolescente que anda a namorarse e a dun narrador omnisciente. Tres voces para un relato: a amizade de dous pequenos (ela con síndrome de Down que resolve a maior parte da súa comunicación coa palabra "pingüín") e dous adolescentes que descobren a amizade e o amor, pero tamén a de dous vellos que se recuperan despois dun accidente. Si, o libro vai de amizade e de como ese valor en alza non pode perderse porque é a mellor vacina contra os virus da vida diaria. Cando te distancias da media, cando a situación familiar se fai imposible, cando a soidade morde... a amizade cura. No medio de toda esa historia, un acontecemento atroz cun incendio que ademais de rematar cun bosque pode facelo coa vida dun par de rapaciños, pero ás veces, cando máis abaixo estamos, decidimos erguernos e con nós podemos salvar a outros. Diso se trata, de rescatarnos, rescatalos, rescatar a natureza, salvar o noso mundo.

As ilustracións de Carlos Gallego xogan entre o clasicismo e un certo impresionismo ou suave informalismo nos fondos. Creo que vos van gustar porque fan unha achega interesante.

Lendas urbanas

A curva da pantasma de Fran Alonso responde a ese epígrafe de lendas urbanas, desas historias (normalmente ao redor do misterio e o terror que son de creación recente e van pasando de boa a orella. É como a continuación das lendas tradicionais, dos contos que se contaban ao carón da lareira e agora seguramente de contan nas viaxes en coche, nas quedadas, nas redes sociais...

Baixo a miña humilde opinión, este non é un libro logrado, téntase darlle o ton de como o conta (seguramente) a xente moza pero non acaba de convencerme. Dúas das historias nas que o escritor se fai presente, semellan escritas para encher baleiros, pero claro van no estilo que seguramente se busca e que non terían cabida nun prólogo. Non me achegan nada, a verdade, e resúltanme actos fallidos por parte do escritor e editor, igual que me resultou unha obra menor o paso de Carlos Negro da poesía ao relato xuvenil de terror. Si, nestas alturas hai moita xente que sabe escribir e pode dedicarse a calquera xénero e hai xente repugnantiña que agardabamos algo máis de determinados autores aos que admiramos moito noutro tipo de textos. Tampouco sei se o mellor que pode facer un editor galego, neste momento, co seu tempo sexa escribir, xa o fixeron outros (non sei se é desculpa) pero ás veces facemos traballos alternativos cando non estamos contentos co primordial. É cousa de mirarse.  

Preséntase así: "As lendas urbanas tamén forman parte da rica tradición oral que deu lugar á literatura. Hoxe desenvólvense nun contexto moderno e transmítense por medio das novas tecnoloxías, pero ao mesmo tempo teñen moita historia. Partindo da estrutura e do espírito das lendas urbanas, Fran Alonso reescríbeas desde o presente en "A curva da pantasma", sen renunciar ao medo e ao misterio como motor da narración. A través delas, aborda temas como o consumo de alcohol, o machismo, os incendios forestais, o acoso escolar, a verdade e a mentira, as relacións na adolescencia, as redes sociais, a diferenza, a exclusión, a postverdade ou o propio papel da literatura." E si, é certo, aborda problemas moi actuais e de necesaria reflexión. Publicado por Xerais en Fóra de Xogo.

Un novo cómic con valor engadido: O navegante

Houbo unha vez unha sala onde tiveron lugar mil e un espectáculos, coa participación de xente moi distinta, máis ou menos artistas, de campos ben variados... Era a Sala Nasa, si con nome da arte de pesca e tamén da estación espacial, por iso hai navegantes que parten da NASA. Era tanta a creatividade que alí se respirou que resulta difícil contalo. A sala que era residencia do grupo de teatro Chévere que conseguiu o premio nacional de teatro, que foi sen dúbida un dos mellores, que foi expulsado da sala por un alcalde que pouco despois de descubriu corrupto... Unha longa historia que merece a pena ser contada.

Un libro Chévere 1987-2022. Trinta e cinco anos de axitación cultural, con texto de Chévere e publicado por  Kalandraka Editora que obtivo o premio á Iniciativa bibliográfica do Follas Novas 2023. Unha exposición nas salas do antigo concello na praza de Cervantes e agora un cómic co título Navegante. Unha viaxe a bordo da sala Nasa.

Así se presenta: "A sala Nasa foi un espazo de investigación, produción e exhibición artística creado polo grupo Chévere, construído coa suma de moitas voces e sensibilidades, que desbordou o ámbito cultural para fundar unha especie de praza aberta e autónoma nun arrabaldo da cidade de Santiago de Compostela. Trinta anos despois da súa apertura en 1992, O Navegante achégase ás historias que se cruzaron na Nasa, contadas desde a mirada dun neno que se criou entre as súas paredes. Algo que inevitablemente leva a historia a outra dimensión, transformando un relato autobiográfico nunha aventura de iniciación chea de elementos fantásticos. Ese neno que agora volve á Nasa para debuxala é Tristán Ron Ferreirós. Naceu en Compostela en 1998. Nesta cidade comezou a súa formación na Escola de arte Eco e despois co debuxante Fran Bueno. Fixo o bacharelato de artes no IES de Sar. Estudou BB.AA. na Universidade Politécnica de Valencia. Máster de animación dixital na BAU Centre Universitari D'arts i Disseny de Barcelona. Animación 2D na Escola de Cinema de Barcelona. O Navegante é o seu primeiro cómic publicado."

TRistán conta con outro traballo de ilustración: Dramawalker Vite

ESTRELAS GALEGAS DA CIENCIA

Estrelas galegas da ciencia. Unha historia de persoeiros e de achados asombrosos con textos de Maite Vence, Manuel Vicente e Andrea Bures con ilustracións de Clara Cerviño, publicado por Hércules de Ediciones. Esta historia de persoeiros e achados asombrosos recolle a historia da ciencia no territorio galego, así como tamén ás figuras de investigadores que a posibilitaron no pasado, todo isto entre o período de tempo que vai do século XVII ata o XX.

Dez historias sobre científicos e científicas galegas: José Rodríguez (o matemático internacional que participou na medida do metro), Isabel Zendal (os heroes tras a vacinación contra a variola), Domingo Fontán (o primeiro mapa de Galicia), Vicente Vázquez Queipo (O autor do best-seller que popularizou o cálculo), Antonio Casares (pioneiro da química ao servizo da sociedade), Ramón María Aller e Antonia Ferrín (a paixón pola astronomía), Isidro Parga Pondal e Guillermo Schulz (os primeiros estudosos da xeoloxía galega), Fernando Fraga (o descubridor do afloramento costeiro galego), Ángeles Alvariño (unha oceanógrafa de repercusión mundial) e María Wonenburger  (a riseira "nai matemática" dos meirandes alxebristas). Catorce científicos/as. Para rematar, un mapa con puntos de interese.

"Na obra mestúrase a ficción coas biografías, xunto tamén con explicacións divulgativas das principais contribucións, de forma que o libro suma unha compilación de 12 capítulos. No primeiro deles lévase a cabo unha breve introdución á historia da ciencia en Galicia e, nos seguintes, explícase a biografía de ditos persoeiros en relación cos seus achados.

Desta forma, todos os capítulos seguen a mesma estrutura: comezan cun breve contexto sobre o momento histórico no que se desenvolve a vida do protagonista, e seguen cun texto que mestura os achados reais con pequenos diálogos ficcionados que cada protagonista mantén con compañeiros ou familia, co obxectivo de achegar de maneira amena explicacións científicas relativas ao traballo de cada un deles."

Varios títulos: Os Mug chegados dende a prehistoria á actualidade, A miña cadeliña e Fraga de Pasacorrendo

Os Mugs atrapados no móbil de Begoña Oro con ilustracións de Alejandro Villén, aparece publicado en S.M. Xerme. Pertence á serie dos Mugs, unha familia do Paleolítico que aparece na actualidade xunto co seu alicorno. Todo é novo para eles, un día atopan unha foto súa no móbil e cren que están atrapados aí dentro, deste e doutros malentendidos aliméntanse as súas historias.

Na páxina contan con fichas para realizar actividades ao redor da lectura.

A miña cadeliña de Francisco Rodríguez Iglesias con ilustracións de Estefanía Padulles está publicado por Hércules Edicións na colección Hércules e a Terra. A relación entre o avó e a neta, contada por ela mesma, narrando a historia desa cadela que o avó lle agasallou, de como lle pon o nome, como a coida, como debe desfacerse dela e como a recupera, como queda preñada e ten tres cadeliños, como o avó lle vai presentando as terras de seu coas árbores e cultivos ou plantas e como unha vaga de incendios acaba con todo ata cunha das crías da cadela. A veciñanza en plan solidario apoia que a cadela quede cos dous cadelos e coa súa axuda, vanse realizar actividades que promovan o respecto á natureza e o avó acaba por facer unha proposta: A educación debe comezar pola familia (os maiores han de informalos moi ben sobre a natureza para que a amen e a defendan sempre), esta educación debe continuar na escola (o profesorado debe seguir concienciándoos, a eles e á sociedade en xeral), esta educación tamén debe chegar ata os políticos que han de comprometerse e crear leis que eviten o abandono do campo e que protexan os usos da terra, esta educación debe estenderse a toda a sociedade que debe estar informada das gravísimas consecuencias dos incendios forestais e tamén deben estar preparados para facerlle fronte para que os danos sexan os menores posibles...

A fraga de Pasacorrendo de Carmen Pením ilustrado por Jessica Cidrás e publicado por Toxosoutos.  

Unha música que decide facer algo para rapazada, un audiocontos con cancións. Vainos contando...Un lobiño con frío, un paxariño cagón, un ratiño artista... e moitos personaxes máis cos que vivir as aventuras desta marabillosa fraga! Contos e poemas, música e cancións aos que acceder a través dun código QR, todo iso acompañado das músicas en pentagrama para poder acompañar as cancións coa voz ou un instrumento. Quen dá máis?

Benvida, Carmen, ao mundo infantil!

 

Un magnífico libro sobre a gran teoría

En continua evolución de Santiago Ginnobibli, con ilustracións de Guido Ferro, está traducido por Iago Nicolás e publicado por Kalandraka. 

Da Presentación editorial: "Este libro acércanos á teoría de Darwin e axúdanos a entender mellor quen somos e de onde vimos". Non se pode dicir máis claro, partindo da observación dos diferentes tipos de animais e da análise daqueles aos que nos semellamos máis, acompañamos a peripecia biográfica de 

Darwin, a súa viaxe ao redor do mundo... imos achegándonos a nós mesmos, a quen nos parecemos e de aí para atrás ata chegar á primeira familia, de aí aos grandes simios (chimpancé, orangután e gorila), logo aos mamíferos cos que compartimos a crianza dos fillos e... camiñando coa cabeza atrás atrás chegamos a que toda a vida na Terra foi unha familia que pode estudarse a través da xigantesca árbore da vida. Foi difícil de aceptar a aínda hoxe dá traballo porque os cambios son moi lentos e se é complicado mirar cara atrás facelo cara ao futuro aínda o vai ser máis. Pero, ao remate fálasenos da ciencia "Non te convence algo do que che contei? Está ben, nunca creas todo o que che din. Estas ideas, estas ferramentas, poden perfeccionarse. Poden, incluso, abandonarse e substituírse por outras. Porque o coñecemento constrúese de forma colectiva e sempre pode mellorarse. Iso dixo Darwin, e iso continuamos a facer. Se che gustan estas ideas son túas. Podes apropiarte delas, modificalas, desenvolvelas, amplialas e, quizais, contárllelas ás túas amigas, aos teus alumnos, ás túas sobriñas, aos teus fillos. Porque somos mamíferos e lles transmitimos ás nosas crías o que nos ensinaron e aprendemos. Para cambiar estas ideas por outras mellores terás que facerte novas preguntas, quizais algunhas que aínda ninguén se fixese."

Magníficos textos, ilustracións marabillosas que dende as propias gardas buscan abrirnos a mente e facernos pensar ao tempo que nos divirten polo contraditorias que poden resultar, debuxos científicos, láminas de natureza aventureira como esa do mar embravecido polo que navega o Beagle, cambios que nos van gustar como ver o Pensador de Roden convertido en Pensadora e... de fondo esa maneira de obrigarnos a facernos preguntas e chegar a conclusións que sempre van no camiño de respectar toda a vida que nos rodea, todos os ecosistemas que hai no planeta.