Lanterna de Aristóteles

Lanterna de Artistóteles é o nome que se lle dá ao aparato masticador dos ourizos de mar, unha estrutura singular O filósofo grego descubriuno, de aí o seu nome. Cando o dicimos vennos á cabeza A lingua das bolboretas, unha lingua tamén ben especial que lle dou nome ao conto de Manuel Rivas e a película de José Luís Cuerda.

Lanterna de Aristóteles tamén denomina a colección de divulgación científica que `puxo en marcha Galaxia  que publicou A que cheiran as cores? A esperada guía para coñecer o cerebro, de Juan Casto Rivadulla Fernández,  Puf! Vaia peido… Seres sorprendentes con nomes ben ocorrentes, de Luisa Martínez Lorenzo (dedicada á divulgación científica como responsable da Unidade de Cultura Científica do CSIC en Galicia e coautora tamén de Que teñen que ver as vacas co cambio climático? publicado por Hércules) quen asume a dirección da colección. Apareceron algúns outros títulos como  Viches iso?Un singular percorrido pola vida das aves invisibles de José Arcas e agora faino Un mar de preguntas de Javier García Galdo moi ben ilustrado por Roque Araújo Rey. Por que califico a ilustración? Realmente seméllame moi interesante, sintética, case xeométrica ou minimalista tremendamente clara e didáctica.

Ben é certo que o libro non é o álbum ilustrado que moitas veces buscamos neste tipo de publicacións, pero achéganos respostas a preguntas que estaban aí, na traseira do noso cerebro. Vexamos: por que o mar é azul? por que é salado? que é o mar de ardora? que é a marea vermella? cales son as diferenzas entre o peixe branco e o peixe azul? en que sentido xiran as correntes no mar? de onde veñen as ondas? clmose forman as praias? que é un afloramento costeiro? cal é a diferenza entre os peixes de auga doce e os de auga salada? por que soben e baixan as mareas? que significa marusía? e un longo etcétera. Dividido en catro partes, agrupa en cada apartado as explicacións: A auga e o océano, Os habitantes do azul, O contorno costeiro e Nós e o mar.   

Da presentación editorial: "Para que serve una balea? canta forza ten o mar? cantas especies habitan os océanos? porque soben e baixan as mareas? estas e moitas outras preguntas teñen resposta neste libro sobre o mundo mariño, con ilustracións que espertarán a túa imaxinación e explicacións claras e sorprendentes baseadas no rigor da ciencia e do que hoxe coñecemos do mar. en cada páxina aprenderás algo sobre os misterios do grande azul e comprenderás por que debemos coidalo. empápate coas súas páxinas para poder coñecer, amar e conservar os nosos mares." 

Di o autor que quixo responder as preguntas que lle facían os seus fillos, e faino da maneira máis doada posible. Trátase de coñecer e entender, de saber o que hai e os perigos que se corre para poder aplicar a mirada ecolóxica e facer intentos por mellorar, de forma que non deixemos o planeta nunhas condicións imposibles para o futuro. Xusto López  Carril, no prólogo relata a historia dos seres vivos dunha maneira ben interesante: "En realidade todo comezou cando unha célula toleirana se puxo a danzar dentrpo sde certa alga no fondo do mar. Esta bailarina estivo soa durante millóns e millóns de anos buscando unha parella acuática e, grazasao azar cósmico, un día atopouna. Estón abrazáronse de fomra intensamente química e así naceron os primeiros seres pluricelulares. Os nosos antepasados lograron reptar ata a terra, pero nós aínda levamos moito marno noso interior. Por exemplo, os músculos e os nervios que nos capacitan para falar e xantar desenvolvéronse no mar. Con algúns escualos compartimos a mesma estrutura dos camiños das neuronas que saen do cerebro. Os riles e a parte interior dos oídos son herdanza do noso pasado naauga. E os brazos e as pernas foron medrando a partir das aletas dos peixes." E outra afirmacións como "Hoxe en día o mar cobre máis do 70 por cento da superficie do planeta, Se cadra o futuro da humanidade está escrito no libro do mar, o clima da Tera depende da saúde dos planetas... Porque unha das cousas que define a humanidade é a súa curiosidade e interese por coñecer o descoñecido este libro tentar colaborar nese estudo, en palabras do autor, porque igual o planeta en lugar de chamarse Terra tiña que terse chamado Mar.   

XX Premio de Literatura Infantil e Xuvenil Pura e Dora Vázquez

Unha tenda azul cobalto de Antonio Yáñez Casal acadou XX Premio de Literatura Infantil e Xuvenil Pura e Dora Vázquez a texto e Fernando Díaz Mirón á ilustración. Aparece publicado pola Deputación de Ourense que é quen convoca o certame para homenaxear a estas escritoras que foron pioneiras na nosa literatura infantil.

Do texto, o xurado destacou a súa orixinalidade e o rompedor da súa temática; ademais, subliñou, posúe unha linguaxe e un estilo coidados, e favorece a transmisión de valores necesarios como o traballo en equipo e a perseveranza.  Unha historia longa, contada polo sobriño do protagonista, un tendeiro que cando pecha a tenda (apremiado polos supermercados e centros comerciais) atopa unha caixa que lle deixou unha veciña, a señora Coralia, xustamente o día que morreu. Como ninguén pasou a recollela ábrea e atopa un libro co título Instrucións para atender unha tenda que non é unha tenda. Fáiselle saber que non pode perdelo agora que a dona xa non está e aparecerá a buscar axuda un neno que estaba a soñar co avó e espertou sen saber o final do soño. Na busca dese soño van percorrer medio mundo ata dar coa chave que abra a porta a esa realidade. Unha historia surreal que se vai complicando mentres aparecen no paso das Termópilas, na guerra de Troia ou outros lugares e situacións sen nome coñecido.

En canto ás ilustracións, o xurado destaca "a importancia do traballo, unha obra realizada de xeito manual a lapis, que capta moi ben os feitos da narración. As ilustracións teñen moi bos enfoques, con xogos e perspectivas diferentes, e complementan a narración sen interferir nela, o que favorece que o lector poida imaxinar a historia libremente".

Xirarei! de Pablo Carreiro publicado por Cuarto de inverno.

Da presentación editorial: "Xirarei! é un percorrido único por Galicia que mestura humor, tenrura e unha fonda admiración pola cultura galega. A través dun itinerario que abrangue os recunchos máis fermosos e emblemáticos da terra, o autor fainos partícipes dunha viaxe onde cada páxina é unha homenaxe ao noso patrimonio cultural. O lector poderá gozar de anécdotas cotiás con moita chispa ao tempo que descobre lugares máxicos, tradicións ancestrais e personaxes entrañables.  Pablo Carreiro celebra unha oda á identidade galega relatada con agarimo e retranca e ofrece unha experiencia que deixará unha pegada fonda no corazón de quen a lea."

Unha obra que poderiamos considerar estraña (por non dicir outra cousa) pola irregularidade no comezo con citas de cancións en castelán cando fala de cultura galega e fai coma a rapazada que na exposición do Alba de gloria apuntaba autorías para o futuro como Ana Kiro ou Gayoso. Irrespetuoso? non sei pero certamente presenta unha mestizaxe con moito traxe "rexional", criterios de selección pouco obxectivos á hora de ver quen nos representa e un certo barullo que semella ser a marca divertida da casa. O autor ten un estilo propio, sen dúbida, e nese xiro no que se empeña vai recollendo os elementos que considera igual sen pensalo demasiado ou tomando esa decisión de colocar a Castelao ao lado de Ramón Conde. Creo que está no seu carácter: alegre e moi de cultura popular (no sentido do que se populariza).   

Unha bd e un noveliña

Miquits. Visita á casa da avoa de Paula Cheshire nas imaxes e nos textos Alba de Evan con Xabier Domínguez, aparece publicado por Antela editorial.

Da presentación editorial: "Miquits non é un gato calquera, é o inseparable compañeiro dunha bruxa. Canda ela, e o resto dos seus amigos, enfróntase a misterios e perigos en cada recuncho. Nesta ocasión, a viaxe lévaos ata a casa da avoa Emelinda, onde novas aventuras e desafíos os agardan.
Un cómic cheo de maxia, diversión e emocións que conquistará pequenos e maiores."

Vai de bruxas, neta a avoa, cada unha coas súas mascotas, unha araña a da avoa e un gato, un rato e un can de neta. -Como viaxan? -En vasoira, - Como se entenden entre si os animais? - Vanse afacendo incluso aos bovos que alí coñecen coma o gran dragón chamado Coca e as preguntas continúan: -Teñen medo? -Como se comunican cos que están lonxe? - Cal é o oficio da araña? -Lévanse mal o can e o gato? - E o gato e o rato? - Non hai bruxos na historia?...

Unha banda deseñada para pequerrechos e pequerrechas!

A miña avoa, a miña heroína de Sabela Fernández Trelles ilustrado por Blanca MIllán e publicado na colección Merlín (a partir de nove anos) de Xerais. 

Preséntase así: "Un emotivo relato sobre a ansiedade na infancia e a fortaleza de sentirnos acompañados polos nosos seres queridos."

Certo, vai de sentimentos e emocións. Ansiedade, inseguridade, tristeza... nunha costa abaixo: mal humor, enfado cos demais, pensamentos negativos, silencio... non querer preocupar aos que a queren, sentirse "coma se estiveses a recibir empuxóns cada vez máis fortes ata que caes ao chan e es incapaz de volver levantarte". O diario como a mellor maneira de expresar os sentimentos e desfogar, a compañía dos que a queren como a mellor medicina.

Despois de contar a súa historia, pasa a contarnos a historia da súa avoa de como viven nunha aldea e se ten que desprazar á cidade e a un internado para poder estudar, o mal que o pasa alí pero tamén como consegue unha amiga para toda a vida, con ela aprende o valor da lectura. A avoa ademais de mostrarlle un moddelo de superación explícalle que é a ansiedade: "Imaxina que estás na selva e ves un león. O teu corpo pose alerta: notas suores fríos e o teu corazón bate moi rápido... Pois ti agora mesmo ves leóns por todas as partes e a túa cabeza envíache eses sinais de alerta en forma de pensamentos negativos. Por iso tes que tratar de plantarlles cara, dilles que nestes omentos tes mellores cousas que facer. Non deixes que ocuen a túa mente. Verás como a seguinte vez que veñan o farán con menos forza, e así ata que teñas o control". Si, acabará aceptando que ven dunha saga de mulleres fortes e nada poderá con ela.

Entendo que este tipo de libros poden ser necesarios pero igual había que coidalos un pouco máis...

A secuela dunha novela de Iria Misa

A secuela dunha novela de Iria Misa. Aparece A excursión a Cans. Unha veciña de película que é a continuación de Unha veciña de película  

Da presentación editorial:"A secuela de «Unha veciña de película» con máis aventuras de cine, agora no Festival de Cans." Da sinopse: "Desde o verán pasado, os xemelgos Elsie e Simón non saben nada de Alice, a súa estrafalaria veciña cineasta coa que viviron emocionantes aventuras de película. Mais é posible que iso cambie o día que van de excursión co cole ao Festival de Cans. Ficción e realidade, «ghalpóns» e chimpíns, son os ingredientes perfectos para que se produza o reencontro. Que aventuras estarán a agardar por eles dentro da pantalla? Se che gustou «Unha veciña de película» non perdas «A excursión a Cans». Vémonos no Torreiro das Estrelas!"

Iria Misa volve a esta historia de cine e colócaa en Cans, nesta aldea galega na que se celebra un festival coa xente do medio e no que en vez do glamour de Cannes se pon en escena o agro e todo o que el conleva. Unha intervención moi interesante entre o cine e a aldea, entre o que vén de fór ae o que facemos na casa, para demostrar que podemos chegar a todos os sitios facendo o que é propio noso. Unha reivindicación do rural galego!

Por iso está ben que a á autora se lle teña ocorrido desprazar aquí aos rapaces protagonistas da historia anterior, introducir unha pequena preocupación emotiva e facer que todo remate a gusto de todos. Unha muller cineasta que se reivindica, un xemelgos que comezan a ter amigos pola súa conta, un festival da cultura máis cara situado nun lugar absolutamente básico... os ingredientes necesarios. Ao seu lado, a tipoloxía de texto recolle o guión. Unhas ilustracións que lle dan continuidade á novela anterior e o fan moi ben porque xa daquela nos pareceron moi boas, moi persoais e recoñecibles con rapaces e rapazas que o son e con adultos ou xoves que tamén o son.  (tal como sucede nos diferentes capítulos dunha serie cinematográfica)

Para maiores de nove anos, áxil facéndoos avanzar polo mundo do cine e pola experiencia única dun festival  de noso.

Unha serie, con todas as vantaxes que nos achega: eses personaxes que xa coñecemos e dos que queremos saber máis, unha hisotira que nos fideliza porque desexamos acompañar a ese xente e facelo dunha maneira que sa nos resulta coñecida. Mans que nos levan e ogallá sigan facéndoo polo mundo do galego.

A tradución do premio Edebé de Literatura Infantil

Sé tartaruga de Agustín Sánchez Aguilar con ilustracións de Anna Baquero está publicado na colección Tucán de Rodeira.

Así se presenta: "O galo Lourenzo está a pasar unha mala tempada. Leva moito tempo sen traballo e non ten cartos. Un día ofrécenlle ser profesor de canto e Lourenzo entusiásmase, porque a música é o seu. Pero o traballo non é o que esperaba.… As súas alumnas son as Wonderful, cinco tartarugas vellouqueiras que teñen unhas voces espantosas! E o peor é que pretenden que Lourenzo as axude a gañar un concurso de canto.… Co seu entrañable optimismo e a súa bondade infinita, as tartarugas porán a proba a paciencia do galo e aprenderanlle que, nesta vida, o que importa non é chegar lonxe, senón gozar do camiño." 

A personalización dos personaxes tanto no texto coma nas ilustracións é tremendamente interesante. Un galo personalista en tempo de derrota despois dun fallo nunha actuación, o paro e a falta de recursos. Unhas vellas tartarugas no que podería ser un centro de día, buscando alguén que as prepare para participar nun concurso de canto non pola vanidade de ganalo senón por conseguir os cartos para o tratamentodo filla dunha empregada do centro. Elas son tan amorosas, tan solidarias, tan positivas, semellan tan inocentes... que acaban ganánndolle a partida ao galo amargado e malhumorado que nun pricipio ala pero nun momento determinado dilles todo o que pensa delas, pero a vida ten as súas cousas e haberá un amaño e todo se resolverá da mellor maneira posible. Aprendizaxe da vida lenta (tan de moda) e do poder dos afectos. 

Álbums ao paso

Bruno de Emilio Urberuaga, traducido por Xosé Duncan e publicado por Bululú. Letras maiúsculas para contar a historia de Bruno, un ser que se aburre e vai xogar a transformarse mentres percorre os números do 1 ao 10 (un dromedario, dous camelos, tres ovellas, catro gaivotas, cinco peixiños, seis narvais, sete crocodilos, oito cebras, nove xirafas, dez cacas nas que non se transforma porque lle dá noxo) ata que atopa a mellor compañeira de xogos. As imaxes máis esquemáticas, as cores mínimas... ao servizo da expresividade.

A pantasma colorida de Gema García e Rocío Pedreira publicado por Hércules Ediciones na colección Novas lecturas de Hércules. No país das pantasmas todo era de cor branca agás o xardín das flores, por iso hai unha prohibición (as pantasmas non poden tocar as flores), unha pequena pantasma non o pode evitar, achégase e non quen de recuperar o branco da saba, pide axuda inutilmente e acaba fuxindo, pero vai atopar un rapaz que lle axuda e fará que o mundo das pantasmas cambie de cor. Letras maiúsculas e ilustracións axeitadas.

O misterio do tulipán de Yolanda Álvarez Castro publicado por Peruchela Edicións. Letras maiúsculas. Unha historia coñecida, a formiga diferente que gusta cantar e á que lle falta unha pata (lembramos A formiga coxa de Marilar Aleixandre?), fuxe e métese nun tulipán a vivir, alí recibe a visita doutros animais que a animan porque todos son diferentes e algún defecto (por chamarlle dalgunha maneira) sempre teñen. Ao final un poema para as nais. Unha obra prescindible (agás que demostren o contrario). 

Álbum ilustrado e Libro CD

Querémoste profe de Luís Almavisca e Mar Ferrero, traducido por Maruxa Zaera e publicado por NubeOcho. 

Preséntase así:"Mofeta, Esquío, Raposo, Osiña, Parrulo, Ra e Coello van todos os días á escola cun sorriso porque a súa profe, Gacela, é a mellor. Apréndelles a ler, a cantar e a bailar... e ademais, escóitaos e compréndeos. Pero un día, cando chegan á aula, non hai ninguén agardando por eles. Onde está a profe Gacela? Que lle pasaría? Mofeta, Esquío, Raposo, Osiña, Parrulo, Ra e Coello deciden ir á súa casa investigar." 

Moi tenro, tanto nas ilustracións coma no texto. Este grupiño de crías que van á escola, cando descubren que a profe está enferma, visítana, fan merendas para que coma, lenlle o conto (este mesmo) cando chega a noite... O bosque está pendente da profesora e todas as criaturas dispostas a coidala (igual ata algo de máis). Nas ilustracións descubrimos que un dos alumnos vai en cadeira de rodas, polo tanto visibiliza a diversidade funcional.

A Ramona pequena vai á lúa de Pakolas aparece na colección Sonárbore de Galaxia.

Preséntase así: "Viaxa con Ramona dende os seus pensamentos ata a Lúa, dende as súas inquedanzas ata as súas xenialidades e dende o seu maxín ata onde queiras chegar. Quebra os límites con nós nesta nova aventura rockeira!"

Paco Cerdeira, Pakolas, é músico, compositor e produtor, comezou os seus pasos como membro do grupo Mamá Cabra. En 2014 forma a banda de música infantil, A Gramola Gominola, editando o seu primeiro traballo en 2015, A Gramola Gominola, para seguir con Cancións para desafinar (2017) e Bravas. O rexurdir da luz (2019), todos en Editorial Galaxia,  e tendo como eixe central o rock and roll, sendo unha proposta didáctica para os máis cativos da casa. O seu primeiro traballo en solitario sae en 2017, Pakolas (Galaxia), co apoio do Colexio Profesional de Logopedas de Galicia.

Poemas, conto coa protagonista e material de traballo no código QR.